Kilka słów o bitwie kwiatowej i Święcie Krzyży w Barcelos

Jest takie święto w Północnej Portugalii, o którym nie wszyscy Portugalczycy słyszeli. Ale cóż się dziwić, sam region jest dość rozległy. Co więcej, w każdej gminie przynajmniej raz do roku odbywa się huczne świętowanie. W dzisiejszym artykule zabiorę Was do Barcelos, miasteczka jakże ważnego na mapie regionu Minho. A tam ma miejsce Festa das Cruzes.

Nazwę samego miasteczka powinniście kojarzyć z jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Portugalii. Jest nim kolorowy kogut w czerwone serduszka, czyli galo de Barcelos. Choć w tym roku wydarzenie to zostało odwołane, podobnie jak większość masowych imprez tej wiosny i lata ze względu na epidemię koronawirusa, zachęcam Was jednak serdecznie, aby w przyszłym roku wybrać się do Barcelos w majówkę.

O Festa das Cruzes usłyszałam po raz pierwszy w 2016 roku. Wtedy to moja koleżanka z ławki na zajęciach na FLUP zaprosiła mnie, abym przyjechała i zobaczyła jak to wydarzenie wygląda. Adriana, dumna mieszkanka Barcelos i ambasadorka Minho, nie musiała mnie długo przekonywać. 1 maja 2016 roku wybrałam się zobaczyć ją podczas Bitwy Kwiatowej. Corocznie Batalha das Flores przyciąga do tego miasteczka setki osób. Wszyscy chcą wziąć udział w bitwie kwiatowe, która ma miejsce 1 maja. W Walencji jest Tomatina, a tu w Barcelos mamy bitwę znacznie przyjemniejszą i jakże kolorową!

Kiedy odbywa się Festa das Cruzes

Festa das Cruzes jest też potocznie znana też pod nazwą Cruzes. Odbywa się w Barcelos na przełomie kwietnia i maja, mając swój punkt kulminacyjny 3 maja. Dzień ten jest wolny od pracy w gminie Barcelos (jest to tak zwane feriado municipal). Co roku warto skonsultować dokładny program obchodów zamieszczany na stronie Urzędu Miasta w Barcelos. Obchody trwają bowiem około 10 dni.

W centrum miasta na ten okres wyznaczana jest strefa przeznaczona na wesołe miasteczko oraz targi rzemiosła artystycznego. Na stoiskach również można kupić słodycze, ubrania, zabawki, a także przedmioty codziennego użytku takie jak garnki, zastawy stołowe czy nawet meble. Tym nie różni się aż tak bardzo od innych słynnych portugalskich Świąt na Północy. Pewnie słyszeliście o Senhor de Matosinhos, São João czy Feira de São Mateus w Viseu. W kalendarzu świąt i wydarzeń religijno-kulturowych Festa das Cruzes otwiera sezon na mapie Minho. Bez wątpienia łączy też sacrum z profanum.

Kwiatowa bitwa

Jednym z najbardziej interesujących punktów programu obchodów Festa das Cruzes jest bitwa kwiatowa. Ma ona miejsce zawsze 1 maja. Biorą w niej udział przedstawiciele różnych stowarzyszeń i grup folklorystycznych działających na terenie należącym do gminy Barcelos.

Przygotowania do tego wydarzenia trwają kilka dni. Uczestnicy bowiem wypełniają swoje kosze płatkami kwiatów, a także przystrajają specjalne platformy, biorące udział w paradzie. Bitwa zaczyna się około godziny 14. Uczestnicy tworzą dwa fronty, które zaczynają maszerować na swoje spotkanie wzdłuż Avenida da Liberdade. Kiedy pierwsze dwie grupy się spotkają, zaczyna się jakże zacięta walka kwiatowa!

Nie myślcie, iż tylko uczestnicy stowarzyszeń biorą udział w samej bitwie, publiczność również. Na samym początku dość biernie, gdyż jest również celem ataku ze strony uczestników. Ale już pod koniec bitwy, jako że płatki kwiatów leżą na ulicy, zaczyna się prawdziwa walka o przetrwanie!

Jeśli chcielibyście wziąć udział w bitwie i zająć najlepsze miejsca do jej oglądania przybądźcie wcześniej. Polecam pojawić się przynajmniej z 40 minutowym wyprzedzeniem przy Avenida da Liberdade. Niestety potem będzie Wam trudno ulokować się na strategicznej pozycji. Wiele osób, szczególnie starszych, zabiera ze sobą przenośnie składane krzesełka, aby przycupnąć w oczekiwaniu na bitwę. Ławek lub murków raczej nie znajdziecie przy trasie pochodu.

Kolorowe platformy oraz dopracowane i piękne stroje

Każde ze stowarzyszeń, które biorą udział w bitwie, wybiera motyw przewodni dekoracji platformy oraz strojów. Dzięki temu spotkamy uczestników przebranych za pielgrzymów podróżujących do Santiago de Compostela. Zobaczymy masę kogucików, które stały się symbolem miasta oraz całej Portugalii. Nie zabraknie również pięknych tradycyjnych strojów z regionu Minho.

Na zdjęciu poniżej można zobaczyć moją koleżankę Adrianę. Należała wtedy do jednej z grup folklorystycznych. Akurat ma ona na sobie tradycyjny strój Panny Młodej z Minho. Jak można zauważyć jest on czarny!

W tradycji regionu Minho kolor ten wcale nie przynosi pecha. Wręcz przeciwnie, podkreśla on doniosłość chwili jaką było zawarcie małżeństwa. Zarówno żakiet jak i spódnica są ozdobione haftami. Z kolei na szyję Panny Młodej zakładano złote naszyjniki. Zasada była prosta: im więcej złota na szyi i w uszach, tym zamożniejsza kobieta. Głowę zwieńczała biała woalka, a w rękach Panny Młodej nie mogło oczywiście zabraknąć bukietu. Ani tradycyjnej serwetki zakochanych – lenço dos namorados.

Na co dzień z kolei chłopki nosiły zupełnie inne stroje, jakże kolorowe. Do obowiązkowego ubrania należały biała koszula, czerwona lub czarna spódnica wraz z haftowanym czerwonym fartuchem. A także dwie tradycyjne chusty: jedna na szyi, druga na głowie. Na pewno nie można przeoczyć faktu, iż duże kolczyki oraz złote naszyjniki to zdecydowanie nieodłączne elementy kobiet z tego regionu.

Legenda o Krzyżu i kwiatowe dywany

Z obchodami Święta Krzyży wiąże się legenda. Otóż w 1504 roku szewc João Pires wracał do domu z mszy. Kiedy przechodził przez teren targu w Barcelos zobaczył na ziemi czarną plamę, która miała formę krzyża. Zawiadomił on pozostałych mieszkańców, którzy od razu zbiegli się na miejsce. Próbowali oni odkryć tajemnicę dziwnego znaku. Jak się okazało ciemny kształt nie znajdował się jedynie na powierzchni ziemi. Wręcz przeciwnie, im bardziej w głąb zaczęto kopać w miejscu, gdzie pojawił się krzyż, tym usilniej nie znikał on z powierzchni.

Uznano to wydarzenie za cud i tak rozpoczął się kult krzyża w Barcelos. Jeszcze w tym samym roku wzniesiono kamienny krzyż tych samych rozmiarów, co kształt na ziemi. A rok później wybudowana została kapliczka, do której wierni udawali się z pielgrzymkami.

Dwieście lat po objawieniu się Krzyża, w 1704 roku na miejscu kapliczki wzniesiono granitowy kościół. Zaprojektował go João Antunes w stylu barokowym. Nosi on nazwę Igreja do Senhor Bom Jesus da Cruz. W czasie Festa das Cruzes jest najbardziej odwiedzanym miejscem w Barcelos. Wszystko to za sprawą kwiatowych dywanów, które wyściełają posadzkę wewnątrz świątyni. Z kolorowych płatków kwiatowych tworzone są obrazy na podłodze. Dotyczą one tematyki religijnej związanej z obchodzonym świętem.

Oba zdjęcia pochodzą ze strony www.cmjornal.pt

Legenda o zatoniętym statku i kawałku drewna

Inna wersja legendy głosi, iż szewc João Pires miał piękną córkę imieniem Luisinha. O jej względy zabiegał jeden z wrogów rodziny, szlachcic D. Pedro Martins. Mężczyzna kilkakrotnie został odrzucony. Stąd pewnego dnia postanowił sam wziąć siłą to co mu nie było przyrzeczone. Luisę z opresji wyratował dzielny ojciec, który wymierzył szlachcicowi dwa siarczyste policzki. Tak bardzo mocne, iż na obu policzkach na twarzy szlachcica pozostały ślady ręki szewca. D. Pedro Martins zapowiedział zemstę i oczekiwał na dogodny moment.

Pewnego dnia u wybrzeży Esposende, niedaleko Barcelos, zatonął statek, który płynął z Flandrii. Luisinha wraz z innymi mieszkańcami Barcelos udała się nad morze. Chciała poszukać resztek załadunku, które były do uratowania. Znalazła ona wbity w piasek kawałek drewna, które emanowało ciepłem i bardzo intensywnym zapachem egzotycznych perfum. Zabrała je do domu, wrzuciła do kominka, aby ogrzać chatę. Jakież było jej zdziwienie, a nawet przerażenie, gdy izba wypełniła się światłem. Na podłodze zaś pojawił świecący krzyż. W miejscu tym zaczęto kopać w ziemi. Im bardziej w głąb kopano, tym szybciej miejsce zapełniało się ziemią. Uznano to za cud i do chaty szewca zaczęły udawać się pielgrzymki wiernych.

O nowinie usłyszał też D. Pedro Martins i postanowił wykorzystać okazję do zemsty. Zebrał kilku ludzi i udali się oni do chaty szewca i Luisy. Jego zamiarem było oskarżenie ich o czary i konszachty z diabłem. Kiedy szlachcic wszedł do izby, zdeterminowany, aby pogrążyć rodzinę Pires, ten sam świecący krzyż pojawił się nagle. D. Pedro Martins upadł na kolana i zaczął przepraszać za swoje zachowanie. W tym samym momencie ślad odciśniętych rąk szewca znikł z oblicza szlachcica. Przyrzekł wybudować na miejscu chaty świątynię. Tak też się stało.

Kwiatowy dywan: zdjęcie pochodzi ze strony http://radiocavado.pt

Arcos de romaria

Podczas obchodów tego Święta na terenie miasta nie może zabraknąć również arcos de romaria. Są to duże kilkumetrowe łukowate konstrukcje, ustawiane w różnych częściach miasta. Czasami swoją wysokością mogą sięgać nawet 16 metrów! Konstrukcje te są wykonane ręcznie przez mieszkańców wiosek i społeczności należących administracyjnie do gminy Barcelos. Swoją tematyką nawiązują do motywów przedstawiających świętych, codzienne życie, folklor czy rzemiosło. Nie może też zabraknąć elementów charakterystycznych dla lokalnej społeczności, z której pochodzą.

Zdjęcie pochodzi ze strony https://www.vilacovafeitos.pt/

Corocznie organizatorzy Festa das Cruzes wybierają dekoracyjny motyw przewodni. Według niego każda z grup tworzy istne dzieło sztuki, wyróżniając się przy tym swoją pomysłowością i interpretacją danego tematu. Bardzo często do dekoracji łuków używane są żywe kwiaty, kolorowe wstążki oraz bibułki. Bez wątpienia mieszkańcy gminy wkładają w konstrukcje dużo serca, co widać na efekcie końcowym.

Zdjęcie pochodzi ze strony www.jn.pt

Procesja z krzyżami

Dodatkowo 3 maja punktem zwieńczenia obchodów Festa das Cruzes jest uroczysta procesja wiernych ulicami miasta. Procissão da Invenção da Santa Cruz (tak właśnie nazywa się oficjalnie ten moment obchodów Święta Krzyży w Barcelos) wyrusza z Igreja Matriz. Jej uczestnicy niosą krzyże pochodzące z ponad 80 parafii leżących na administracyjnym terenie gminy Barcelos. Wieczorem odbywa się koncert grupy muzycznej oraz pokaz fajerwerków zamykających obchody Festa das Cruzes.

Raz jeszcze polecam bardzo serdecznie, abyście wybrali się do tego malowniczego miasta na Północy. A Festa das Cruzes może być idealnym pretekstem, aby spędzić majówkę w Minho.