Przechadzając się po Porto w okresie zimowym, zauważymy, iż wiele drzew jest pokrytych pięknymi białymi, różowymi i czerwonymi kwiatami. To kamelie, rośliny sprowadzone do Porto na początku XIX wieku. Mieszkańcy od razu je pokochali i pod koniec ówczesnego stulecia Porto okrzyknięto mianem miasta kamelii. Nadają one niesamowity charakter zielonym strefom pośród kamiennych domów. W dzisiejszym artykule przybliżę Wam właśnie historię związaną z pojawieniem się kamelii w Porto.
- Czym jest kamelia?
- Pierwsze kamelie w Porto
- José Marques Loureiro – ojciec kamelii w Porto
- Rozwój ogrodów w Porto
- Coroczna wystawa kamelii w Porto
- Gdzie podziwiać kamelie w Porto?
Czym jest kamelia?
Kamelia to roślina pochodzenia azjatyckiego, która znakomicie zaadaptowała się do warunków klimatycznych panujących w północnej Portugalii. Do Europy sprowadzono ją głównie z Chin i Japonii, choć występuje także w innych krajach Dalekiego Wschodu jak Korea oraz Wietnam. Przywieźli ją misjonarze, żeglarze i kupcy, którzy odbywali podróże do Azji na przełomie XVI i XVII wieku. W języku portugalskim powszechnie obok słówka camélia używa się także synonimów japoneira, rosa da China czy rosa do Japão.
Początkowo kamelie sprowadzono do Anglii i Francji. Utożsamiano je nieodzownie z herbatą, gdyż gatunek Camellia sinensis to znana powszechnie herbata chińska. Z czasem chińscy kupcy zaczęli handlować także kameliami ozdobnymi z gatunków Camellia japonica i Camellia sasanqua. Te bardzo dobrze przyjęły się w Portugalii i pięknie zdobią miasta, szczególnie w północnej części kraju. Panuje tu dla nich idealny umiarkowany klimat, bowiem rośliny te nie lubią zbyt niskich oraz zbyt wysokich temperatur.
Kamelie możemy podziwiać głównie w chłodniejszych miesiącach roku. Pierwsze kwiaty mogą pojawić się już w październiku, a ostatnie znikają w kwietniu. Warto wspomnieć, iż kwiaty kamelii nie posiadają zapachu. Płatki niektórych kamelii są jadalne, więc możemy je czasem znaleźć na talerzu, szczególnie u szefów kuchni przygotowujących dania gourmet. Co więcej, wyciąg z płatków kamelii może być używany w branży kosmetycznej, szczególnie w przypadku kremów do ciała.
Pierwsze kamelie w Porto
Jeszcze w XIX wieku Porto zyskało miano miasta kamelii. Włoski poeta Giosuè Carducci miał nawet określić Porto mianem „rzeki płynącej pośród kamelii”. Ich pojawienie się w mieście wiąże się z producentami oraz sprzedawcami wina Porto. Należeli oni do możnej elity zamieszkującej miasto, która śledziła tendencje pojawiające się w innych krajach.
Pierwsze rośliny sprowadzono do miasta w okolicach 1810 roku na zamówienie rodziny Van Zeller. Rodzina znana z handlu winem Porto postanowiła zasadzić kamelie w swojej posiadłości Quinta de Fiães w Avintes, w Vila Nova de Gaia. Wkrótce także inne możne rodziny szły jej śladem: sprowadzały i obsadzały kameliami swoje posiadłości. Przykładem może tu być rodzina Allen, właściciele Quinta de Villar d´Allen w Porto. Do dziś w ogrodach w stylu angielskim założonych w dziewiętnastym wieku mieszczących się niedaleko Freixo, możemy podziwiać kolekcję ponad stuletnich roślin.
Innym ważnym miejscem, gdzie znajdziemy stuletnie kamelie jest park São Roque. Dawniej jego teren wchodził w skład posiadłości Quinta da Lameira, znajdującej się niegdyś w rękach rodziny Ramos Pinto. To kolejny ród związany z winem Porto. Na przełomie XIX i XX wieku hortolog Jacinto de Matos stworzył nowy projekt ogrodu, w którym zasadzono blisko 200 kamelii.
José Marques Loureiro – ojciec kamelii w Porto
Do ogromnego spopularyzowania kamelii w Porto przyczynił się hortolog pochodzący z Besteiros (dystrykt Viseu). José Marques Loureiro w 1844 roku jako czternastolatek zamieszkał w Porto u jednego z przyjaciół swojego ojca i rozpoczął pracę w jego ogrodzie. Był nim Pedro Marques Rodrigues, nazywany Pedro das Virtudes. Przydomek ten przylgnął do niego, gdyż był właścicielem posiadłości Quinta das Virtudes, położonej w samym centrum miasta. W późniejszych latach wybitny hortolog sam wszedł w posiadanie odmiennej od pozostałych posiadłości w Porto. Jej ogrody bowiem położone są na charakterystycznych portugalskich tarasach, znanych pod nazwą socalcos. W Quinta das Virtudes z polecenia Pedro powstał jeden z najpiękniejszych ogrodów, w którym zasadzono kamelie w mieście. Była to duża zmiana w krajobrazie, który pamiętał jeszcze skutki rocznego oblężenia miasta w trakcie wojny domowej prowadzonej między liberałami i absolutystami.
Dzięki znajomościom José z kupcami mieszkającymi w Porto udało mu się sprowadzić wiele odmian kamelii, które do tej pory nie występowały mieście. Tym sposobem José Marques Loureiro stworzył w czasie swojego życia największą kolekcję kamelii w kraju.
Warto wspomnieć, że zaprezentował swoją kolekcję kamelii w czasie EXPO w 1865 roku. Międzynarodowa Wystawa po raz pierwszy gościła na Półwyspie Iberyjskim, a na jej organizatora wybrano miasto Porto. Wydarzenie miało miejsce w Pałacu Kryształowym (Palácio de Cristal) wzniesionym właśnie z okazji międzynarodowych targów. Warto jednak podkreślić, iż pawilon, który znamy obecnie z tego ogrodu, nie jest budynkiem wzniesionym w XIX wieku. Niestety kryształowy pałac zburzono w 1951 roku, a na jego miejscu zbudowano halę widowiskową Pavilhão Rosa Mota. Wystawę odwiedził także król D. Luís I wraz z królową D. Marią Pią. Z tej okazji zdolny ogrodnik stworzył drzewo genealogiczne królewskiego rodu Braganca, w którym na kameliach odlanych z wosku, umieścił imiona członków rodziny. Tym wyjątkowym prezentem obdarował parę królewską.
Rozwój ogrodów w Porto
José Marques Loureiro był prekursorem, jeśli chodzi o rozwój ogrodnictwa w Portugalii. Z jego inicjatywy w 1870 roku powstał Jornal de Horticultura Prática, czyli Dziennik Ogrodnictwa Praktycznego. Gazetę wydawano przez 22 lata. Na jej łamach wielokrotnie podkreślano ważność publicznych parków i ogrodów, dostępnych dla mieszkańców. Z jego inicjatywy posadzono drzewka kamelii w ogrodach Cordoaria czy Jardim de São Lázaro w Porto. Efekty jego pracy widać do dziś, szczególnie w drugim ze wskazanych miejsc. Przechadzając się w okolicach placu Praça dos Poveiros, możemy oglądać kolorowe kwiaty kamelii zdobiące zieloną przestrzeń w Jardim de São Lázaro w okresie zimowym.
Warto wspomnieć o jeszcze jednym projekcie stworzonym z inicjatywy tego ogrodnika. W 1890 roku powstała Real Companhia Hortícola-Agrícola Portuense, czyli szkółka roślin ozdobnych w Porto. Zrzeszała architektów krajobrazu oraz ogrodników, którzy w sposób nieformalny zdobywali umiejętności z zakresu tworzenia ogrodów. Marques Loureiro promował nowe gatunki roślin, które sadzono zarówno w publicznych, jak i w prywatnych ogrodach na terenie całego kraju.
José Marques Loureiro jako pierwszy skatalogował także swoje kamelie, które wystawiał na sprzedaż. Bez wątpienia jego kolekcja roślin hodowanych w szkółce była największą jak na tamte czasy w Portugalii.
Coroczna wystawa kamelii w Porto
Marzec to miesiąc, który w mieście upływa pod znakiem kamelii. Co roku w Porto odbywa się wystawa tych pięknych kwiatów, połączona z innymi ciekawymi atrakcjami organizowanymi przez władze miasta.
Po raz pierwszy wystawę kamelii zorganizowano w Porto w 1984 roku. Od tamtej pory włodarze cyklicznie organizują to wydarzenie, przyciągające zarówno wystawców pięknych okazów tego kwiatu, jak i podziwiających tę roślinę mieszkańców. Wielokrotnie wystawa miała miejsce w emblematycznych punktach w Porto. Kilka lat temu zorganizowano ją w Pałacu Giełdy (Palácio da Bolsa), w budynku Alfândega, w klasztorze Mosteiro de São Bento da Vitória, na stacji metra São Bento czy w budynkach należących do fundacji Serralves.
Wystawie towarzyszy konkurs, w którego trakcie przyznaje się nagrody w trzech różnych kategoriach. Pierwszą z nich jest nagroda za najładniejszą kamelię (Melhor Camélia), drugą za najładniejszą kamelię portugalskiego pochodzenia (Melhor Camélia de Origem Portuguesa), a trzecią za najładniejszą kompozycję z kamelii (Melhor Ornamentação – Arranjo Floral).
Oprócz tego wystawie kamelii towarzyszą także inne atrakcje, z których możemy skorzystać. W poprzednich latach organizowano warsztaty parzenia i podawania herbaty czy malowania kamelii. Część z oferty jest skierowana do najmłodszych uczestników wydarzenia. Oprócz tego czas umilają koncerty, przedstawienia teatralne czy różnego rodzaju pokazy. Istnieje także możliwość zakupu wyrobów rzemieślniczych na stoiskach małych producentów.
Gdzie podziwiać kamelie w Porto?
Przygotowałam listę 5 miejsc, do których warto odbyć spacer w celu podziwiania kamelii w mieście. Warto zabrać ze sobą aparat fotograficzny, aby uwiecznić te piękne zimowe kwiaty.
- Park São Roque
Adres: Rua São Roque da Lameira 2040/ Travessa das Antas
Dojazd: wejście od strony Rua São Roque da Lameira autobus nr 700, V94, 800, 801, przystanek Fonte Velha, metro: stacja Estádio do Dragão + 9 min na piechotę; wejście od strony Travessa das Antas autobus nr 300, 305, 401, przystanek São Crispim
godziny otwarcia: październik – marzec: 8:00-19:00, kwiecień – wrzesień: 8:00-20:00
- Ogród Jardim de São Lázaro
Adres: Passeio de São Lázaro 33
Dojazd: autobus nr 207, 400 przystanek São Lázaro, autobus nr 303 przystanek Padrão, autobus nr 901, 904, 905, 906 przystanek Duque Loulé
godziny otwarcia: październik – marzec: 9:00-19:00, kwiecień – wrzesień: 9:00-20:00
- Park Palácio de Cristal
Adres: R. de Dom Manuel II
Dojazd: autobus nr 200, 201, 207, 208, 302, 501, 601, przystanek Palácio
godziny otwarcia: październik – marzec: 8:00-19:00, kwiecień – wrzesień: 8:00-21:00
- Park Virtudes
Adres: Passeio das Virtudes 53-3
Dojazd: autobus nr 200, 201, 207, 208, 301, 303, 305, 501, 703, 801 przystanek Cordoaria + 3 min na piechotę
godziny otwarcia: październik – marzec: 9:00-18:00, kwiecień – wrzesień: 9:00-19:00
- Ogród botaniczny (Jardim botânico)
Adres: Rua do Campo Alegre 1191
Dojazd: autobus nr 200, 204, 207, 209, 504, przystanek Jardim botânico
godziny otwarcia: cały rok: 9:00-19:00
Wstęp do wszystkich wymienionych miejsc jest bezpłatny.
Jeśli zainteresował Cię ten artykuł przeczytaj koniecznie moją publikację na temat punktów widokowych w Porto.
Źródła:
Porto. (2021), Histórias da cidade: o Cavalheiro das Virtudes ou o Porto como um rio correndo entre camélias, https://www.porto.pt/pt/noticia/historias-da-cidade-o-cavalheiro-das-virtudes-ou-o-porto-como-um-rio-correndo-entre-camelias
Jardins, Jardins de Portugal: Rota do Grande Porto, https://revistajardins.pt/jardins-de-portugal-rota-do-grande-porto/
Porto. (2021), A viagem da mais perfeita das flores: do Oriente a bom Porto, https://www.porto.pt/pt/noticia/a-viagem-da-mais-perfeita-das-flores-do-oriente-a-bom-porto
Kendall S. (2023), Porto Secreto, Porto, a cidade das vistosas camélias https://portosecreto.co/porto-cidade-das-camelias/
Casa São Roque Centro da Arte, Camélias Centenárias https://www.casasroque.art/pt/camelias-centenarias/
Vieira C., Faria S., Antunes A.C. (2020), Revista do CITCEM, Uma tríade botânica na paisagem oitocentista portuense: jardins e hortos de excelência científica e económica, nr 11, s.218-238
