Zabytkowy welodrom w Porto

Jest takie miejsce w Porto, które wszyscy miłośnicy kolarstwa powinni odwiedzić. Mowa o zabytkowym welodromie imienia królowej Amelii, który przez kilka dekad gościł zmagania kolarzy w mieście. Dziś zachowały się jedynie pozostałości po torze, a teren obiektu skrywa wystawę kamiennych herbów na wolnym powietrzu.

Budowa pierwszego portugalskiego welodromu w Porto
Specyfikacja welodromu w Porto
Muzeum Narodowe Soares dos Reis
Kolekcja pomników
Open House Porto

Budowa pierwszego portugalskiego welodromu w Porto

Historia welodromu sięga końca XIX wieku. W 1893 roku zostaje założony Velo Club do Porto, czyli pierwszy Klub Kolarzy w mieście. Główna siedziba klubu mieściła się na terenie Palácio de Cristal. Jednak nie było to idealne miejsce do uprawiania kolarstwa. Należało więc jakoś temu zaradzić.

Przewodniczącym klubu kolarskiego w tamtym czasie był hrabia Paço Vieira. Z jego inicjatywy poproszono, aby członkiem klubu oraz jego honorowym przewodniczącym został król portugalski D. Carlos. Prośbę rozpatrzono pozytywnie, a sam król zmienił nazwę klubu z Velo Club do Porto na Real Velo Club do Porto. Zmiana ta podniosła wręcz rangę dla elit miasta będących członkami tego stowarzyszenia.

Problem braku miejsca do uprawiania kolarstwa także rozwiązał się szybko. Król zlecił bowiem budowę toru kolarskiego na terenie posiadłości Quinta do Palácio Real (lub Quinta das Carrancas) nieopodal Palácio de Cristal. Dziś na terenie owej posiadłości znajduje się budynek Museu Nacional Soares dos Reis.

Jednym z głównych inżynierów pracujących przy budowie welodromu był Estevão Torres, prywatnie członek klubu kolarskiego w mieście. Prace nad budową obiektu trwały stosunkowo krótko, gdyż inauguracja welodromu miała miejsce w czerwcu 1894 roku. Obiekt nazwano imieniem małżonki króla Carlosa I, Dony Marii Amelii. Nie ma zgodności co do daty otwarcia welodromu. Niektóre źródła podają 24 czerwca, czyli dzień Św. Jana, inne 29 czerwca, czyli dzień Św. Piotra.

Specyfikacja welodromu w Porto

Welodrom imienia królowej D. Marii Amelii był pierwszym tego typu obiektem w Portugalii. Zbudowano go, wzorując się na podobnych obiektach, które powstały w Wielkiej Brytanii. Tor welodromu składał się z dwóch równoległych prostych o długości 90 metrów i szerokości 7 metrów. Obie proste zwieńczały dwa wiraże o szerokości 8,5 metrów. Na zakrętach oba półokręgi podwyższono do 1,9 metra, aby uzyskać efekt pochylenia toru. Nawierzchnię obiektu wyłożono zaś makadamem.

Na prostej mogło jechać koło siebie przynajmniej czterech kolarzy. W trakcie zawodów uczestnicy przemieszczali się z szybkością blisko 40 km na godzinę. Biorąc pod uwagę obecne standardy na profesjonalnych krytych welodromach, kolarze jadą zazwyczaj z prędkością 50-60 km/h. Nie był to więc zły wynik, szczególnie że pierwsze rowery ważyły blisko 16 kilogramów!

Przy welodromie zbudowano także kompleks trybun mogących pomieścić 2500-3000 widzów. Główna drewniana trybuna mieściła 400-700 osób. Na jej środku znajdowała się królewska loża. Pod główną trybuną mieściły się pomieszczenia, w których członkowie klubu mogli za opłatą przechowywać rowery czy ubrania służące im w trakcie wyścigów. Jedna z trybun, licząca blisko 1000 miejsc, znajdowała się ponad jedną z ramp. Kolejna nie posiadała miejsc siedzących ani zadaszenia. Nie mogło także zabraknąć trybuny sędziowskiej wraz z tablicą informującą o liczbie okrążeń, które zostały do pokonania zawodnikom. Aby zagospodarować teren pośrodku welodromu, stworzono dwa korty tenisowe pokryte trawą.

Welodrom w Porto był pierwszym tego typu obiektem w Portugalii. W kolejnych latach wzniesiono więcej torów do uprawiania kolarstwa w kraju. W 1896 roku w Algés wzniesiono welodrom imienia króla Carlosa I, w 1899 roku welodrom Campo do Castelo w Viana de Castelo, a w 1905 roku welodrom Palhavã w Lizbonie.

Obecnie najbardziej nowoczesny portugalski welodrom znajduje się w Sangalhos w powiecie Anadia, w dystrykcie Aveiro. Obiekt oddano do użytku w 2009 roku.

Muzeum Narodowe Soares dos Reis

Welodrom działał prężnie aż do 1910 roku, czyli momentu, kiedy obalono monarchię i wprowadzono ustrój republikański. Przez kilka lat obiektu nie użytkowano. Wznowiono jego działalność dopiero w 1915 roku, jednak pod nazwą klubu kolarskiego w Porto.

Ostatecznie obiekt zamknięto w dekadzie lat trzydziestych. Pałac królewski znajdujący się na terenie Quinta das Carrancas przekształcono w 1940 roku w Muzeum Narodowe. Nadano mu imię wybitnego dziewiętnastowiecznego rzeźbiarza António Soares dos Reis, który urodził się w Vila Nova de Gaia. W muzeum znajdziemy wystawę sztuki obejmującą zbiory w zakresie m.in. ceramiki, malarstwa, rzeźby, złotnictwa i jubilerstwa oraz rycin.

Wkrótce teren welodromu przekształcono w ogród archeologiczny. Dopiero prace remontowe na terenie całej posiadłości w 2001 roku przywróciły pamięć o dawnym pierwszym portugalskim welodromie. Wielu mieszkańców Porto oraz okolic do dziś nie wie o istnieniu tego miejsca na mapie miasta. Dostęp do welodromu możliwy jest przy okazji zwiedzania Muzeum.

Muzeum Narodowe Soares dos Reis

Adres: Rua de Dom Manuel II, nr 44, Porto

Godziny otwarcia: wtorek-niedziela 10:00 – 18:00

Cena biletu: 3 euro

1 niedziela miesiąca wstęp bezpłatny

Każda niedziela oraz święta: wstęp bezpłatny do godz. 14 dla rezydentów w Portugalii

Dojazd: przystanek Hospital Santo António, autobus STCP nr: 200, 201, 207, 208, 302, 501, 507, 601

Kolekcja pomników

Na terenie dawnych kortów tenisowych, wewnątrz welodromu, znajdziemy wystawę kamiennych pomników. Każdy z jej elementów pochodzi z budynków, które dawniej znajdowały się w mieście. Przy okazji ich wyburzania lub remontów zdecydowano o przeniesieniu ważnych pod względem historycznym elementów do ogrodu na tyłach Muzeum Narodowego.

W kolekcji znajdziemy kamienne herby, nagrobki czy portyki, zdobiące niegdyś budynki klasztorów, kaplic, fontann lub murów na terenie Porto oraz północnej Portugalii. Jednym z najbardziej emblematycznych obiektów znajdujących się na ekspozycji jest portyk w stylu manuelińskim. Zdobił on wejście do klasztoru Madre de Deus de Monchique, który wzniesiono w XVI wieku w dzielnicy Miragaia.

Kolejnym ważnym eksponatem jest herb przedstawiający symbol miasta Porto. Zdobił kiedyś fontannę w dzielnicy Batalha, którą zburzono pod koniec XIX wieku. W centralnym punkcie herbu możemy zobaczyć postać Nossa Senhora de Vandoma, czyli patronki miasta Porto. Jeśli dotąd myśleliście, iż to św. Jan jest patronem miasta, to koniecznie zajrzyjcie do mojego artykułu na ten temat.

Open House Porto

Miałam okazję odwiedzić welodrom na początku lipca przy okazji wydarzenia Open House Porto. Raz do roku, zazwyczaj na przełomie czerwca i lipca, organizowany jest specjalny weekend, w którego czasie możemy bezpłatnie odwiedzić wiele ważnych pod względem architektonicznym miejsc. Często na liście obiektów dostępnych do zwiedzania w trakcie Open House znajdują się miejsca, do których nie moglibyśmy dostać się w normalnych warunkach.

Na mapie wydarzenia znajdziemy obiekty położone nie tylko w Porto, ale także w miastach satelickich jak Vila Nova de Gaia, Matosinhos, Maia czy Leça de Palmeira. Odwiedzimy zarówno obiekty reprezentujące współczesną architekturę, jak i style, w których tworzono w poprzednich wiekach. Wizyty dzielą się na komentowane przez wolontariuszy wydarzenia oraz ekspertów z zakresu architektury czy historii. Niektóre miejsca możemy zwiedzić także sami.

Część miejsc ma ograniczoną liczbę odwiedzających. Stąd przy okazji kolejnej edycji, jeśli akurat będziecie w pobliżu, warto śledzić media społecznościowe wydarzenia z odpowiednim wyprzedzeniem. Niestety wejściówki rozchodzą się w zawrotnym tempie. Przy okazji tegorocznej edycji, po 3 minutach od momentu udostępnienia systemu rezerwacji, zabrakło biletów! To tylko potwierdza jaką popularnością wśród mieszkańców miasta cieszy się Open House Porto.

Jeśli interesuje Was kolarstwo, to koniecznie zajrzyjcie do artykułu o Monte Farinha – kluczowym etapie wyścigu kolarskiego Volta a Portugal.