Dolina rzeki Tua: nieodkryty region północy

O Dolinie Douro słyszał pewnie każdy turysta odwiedzający północną Portugalię. Malownicze winnice położone na zboczach górskich to jeden z jej nieodłącznych elementów. Czy słyszeliście jednak o dolinie rzeki Tua, która stanowi jeden z prawobrzeżnych dopływów Douro?

W tym artykule opowiem więcej o historiach związanych z tym malowniczym miejscem.

Rzeka Tua
Dawna linia kolejowa w dolinie rzeki Tua
Budowa zapory wodnej na rzece Tua
Rezerwat przyrody Vale do Tua
Jak dojedziemy do doliny rzeki Tua?

Rzeka Tua

Rzeka Tua jest jednym z ważniejszych dopływów rzeki Douro w północnej Portugalii. Powstała z połączenia dwóch rzek Tuela oraz Rabaçal, które mają swoje źródła w Hiszpanii. W okolicach miasta Mirandela w Trás-os-Montes obie rzeki dają początek rzece Tua. Ta po pokonaniu 40 km uchodzi do rzeki Douro, w wiosce Foz Tua.

Z regionem położonym w dolinie rzeki Tua wiąże się kilka kontrowersji, które wstrząsnęły opinią publiczną w Portugalii. Miało to miejsce za sprawą decyzji politycznych podjętych w czasach rządów premiera José Sóctratesa. Mowa o zgodzie na budowę zapory wodnej na rzece Tua oraz o likwidacji linii kolejowej o tej samej nazwie.

Dawna linia kolejowa w dolinie rzeki Tua

Nazwa Tua kojarzy się wielu mieszkańcom północnej Portugalii z blisko stuletnią linią kolejową. Łączyła ona miasto Bragança z wioską Foz Tua, przebiegając tym samym przez tereny wiejskie w dystrykcie Bragança. Zapewniała ona łączność mieszkańców tych pięknych terenów z większymi miastami, dzięki czemu bez problemu mogli załatwiać sprawy administracyjne, udać się na większe zakupy czy dotrzeć do lekarza. Niestety liczącą blisko 134 kilometry trasę zaczęto wyłączać stopniowo z użytku od 1991 roku.

Część linii kolejowej zlikwidowano ze względu na budowę zapory wodnej blisko ujścia rzeki Tua do rzeki Douro. Pozostałe odcinki wyłączono z użytkowania ze względu na stan techniczny samej linii. Ze względu na brak inwestycji ze strony portugalskiego rządu w rozbudowę czy utrzymanie kolei, trasa między Foz Tua a Mirandelą została bardzo zaniedbana. Z tego powodu doszło do kilku wypadków, które pochłonęły życie czterech osób. W konsekwencji w 2008 roku podjęto decyzję o zaprzestaniu użytkowania kolejnych 60 kilometrów sieci kolejowej.

W latach dziewięćdziesiątych, w czasach rządu Aníbala Cavaco Silva, w Portugalii zlikwidowano blisko 800km linii kolejowych na terenie całego kraju. Kolejne 300 km połączeń kolejowych zniknęło w latach 2009-2013 za rządów José Sócratesa i Pedro Passos Coelho. Aż trzy stolice dystryktów w północnej i środkowej Portugalii nie są skomunikowane za pomocą kolei. O podróży pociągiem do Vila Real, Viseu czy Bragança możemy niestety zapomnieć.

Według Miguela Midões, autora artykułu dotyczącego sytuacji linii kolejowych w Portugalii, w kraju istnieje obecnie sieć połączeń, która w kilometrach odpowiada sieci wybudowanej w 1893 roku. Bez wątpienia jest to regres kraju, w którym politycy zdecydowali się na częściowe zlikwidowanie tego popularnego środka transportu.

Jeśli chcielibyście zgłębić temat znikania sieci kolejowej w Portugalii to polecam bardzo serdecznie obejrzeć film dokumentalny „Pare, escute, olhe” autorstwa Jorge Pelicano. Możecie go zobaczyć poniżej.

Budowa zapory wodnej na rzece Tua

O Dolinie rzeki Tua było głośno w mediach kilka lat temu za sprawą budowy zapory wodnej, na którą przetarg wygrała firma EDP. Rzeka Tua, jako jeden z dopływów Douro, przepływa przez teren, który wpisano na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2001 roku. Stąd też sam pomysł budowy zapory wodnej w takim miejscu wzbudził wiele kontrowersji.

W ramach projektu budowy zapory wodą zalano 420 ha doliny. Woda pochłonęła pola uprawne oraz gaje oliwne rosnące na wysokości do 170 metrów nad poziomem morza. Utracono plaże rzeczne, na których mieszkańcy okolicznych wiosek mogli odpoczywać w lecie od ciężkiej pracy czy łowić ryby. Do tego zlikwidowano wspomnianą wcześniej linię kolejową, łączącą praktycznie odcięte od pozostałych miasteczek wioski w interiorze.

Jak podaje Notícias Magazine, do UNESCO wysłano blisko 22 tysiące listów apelujących o interwencję i zaprzestanie budowy zapory. Do protestujących przyłączyła się także słynna firma produkująca wina Herdade do Esporão. Argumenty przeciw kontynuacji projektu poruszały kwestie środowiskowe, mówiące o wzroście poziomu wilgotności, co mogło niekorzystnie wpłynąć na pobliskie winnice. Wraz ze zwiększeniem wilgotności, istnieje bowiem ryzyko pojawienia się chorób winorośli takich jak grzyb mączniak prawdziwy. Apelowano także o utratę terenów pod uprawę, pochłoniętych przez utworzenie jezior na rzece Tua.

Według założeń deklaracji EDP w sprawie oddziaływania na środowisko firma zobowiązała się do posadzenia w miejsce każdego wyciętego przy budowie zapory drzewa pięć nowych okazów. Zadeklarowała także zapewnienie transportu alternatywnego docierającego do odizolowanych wiosek.

Prace nad budową zapory wodnej w estuarium rzeki Tua ruszyły w 2011. Jednym z architektów odpowiedzialnych za projekt zapory, który miał wpisać się jak najlepiej w krajobraz doliny rzeki Tua, był Souto Moura. Betonową zaporę, mierzącą 108 metrów wysokości, ukończono w 2016 roku. Szacuje się, iż koszty budowy kompleksu zapory służącej do produkcji energii elektrycznej w dolinie rzeki Tua wyniosły ponad 400 milionów euro.

Rezerwat przyrody Vale do Tua

Choć Tua jest stosunkowo małą rzeką, to odgrywa istotną rolę w północnej Portugalii. W jej dorzeczu bowiem znajduje się regionalny rezerwat przyrody – Parque Natural Regional do Vale do Tua. Utworzono go w 2013 roku na obszarze pięciu powiatów: Alijó, Murça, Carrazeda de Ansiães, Vila Flor oraz Mirandela.

Teren blisko 25 000 ha powierzchni zamieszkują aż 943 gatunki fauny! Ten istotny obszar daje schronienie 744 gatunkom ziemnych bezkręgowców. Oprócz tego szacuje się, iż teren parku zamieszkuje także 15 gatunków ryb, 12 płazów, 20 gadów, 123 ptaków oraz 29 ssaków. Wśród nich znajdziemy okazy, które są rzadkie, bądź nawet zagrożone wyginięciem. Należą do nich minóg strumieniowy (Lampetra planeri), Cobitis calderoni z rodziny piskorzowatych, białorzytka żałobna (Oenanthe leucura), orzeł południowy (Aquila fasciata) czy nietoperz podkowiec śródziemnomorski (Rhinolophus euryale).

Teren Parque Natural Regional do Vale do Tua zamieszkuje także wydra europejska (Lutra lutra), chochoł pirenejski (Galemys pyrenaicus), nornik iberyjski (Microtus cabrera) czy puchacz zwyczajny (Bubo bubo).

Ten rezerwat przyrody jest także bogaty w okazy flory. Możemy w nim znaleźć około 400 gatunków mchów i porostów oraz blisko 700 gatunków roślin naczyniowych. W częściach rezerwatu, gdzie mikroklimat jest bardziej suchy i gorący, znajdziemy przede wszystkim lasy dębu korkowego (Quercus suber). Rosną w nich także podgatunki dębów ostrolistnych (Quercus ilex, subesp. rotundifolia) oraz jałowce kolczaste (Juniperus oxycedrus). Natomiast w częściach o mikroklimacie chłodniejszym i bardziej wilgotnym, głównym gatunkiem występującym na obszarze rezerwatu jest dąb pirenejski (Quercus pyrenaica).

Jak dojedziemy do doliny rzeki Tua?

Aby zwiedzić ten piękny region w północnej Portugalii polecam udać się do niego samochodem. To najszybszy środek transportu, którym pokonamy dystans blisko 140 km z Porto do Alijó. Proponuję zacząć zwiedzanie doliny właśnie od tego miasteczka, położonego u bram rezerwatu przyrody.

Droga z Porto autostradą A4 nie powinna nam zająć więcej niż 1h30min czasu. Należy zjechać z autostrady zjazdem 27, w kierunku Miranda do Douro i Alijó. Następnie do miasteczka poprowadzą nas drogi IC5 oraz N212.

Z Alijó proponuję podążać drogami krajowymi N212 oraz N214, które poprowadzą nas do najpiękniejszych zakątków rezerwatu.

Do wioski Foz Tua dojedziemy także pociągiem. Odjeżdża on ze stacji kolejowych Porto São Bento oraz Porto Campanhã. W okresie letnim istnieją cztery bezpośrednie połączenia dziennie. Podróż trwa około 2h40min, a bilet w jedną stronę kosztuje 11,90€. Z powrotem nie mamy już tak szerokiego wyboru godzinowego. Tylko dwa popołudniowe pociągi jadą bezpośrednio do Porto, pozostałych pięć opcji jest z przesiadką. Tym samym droga powrotna zajmie więcej czasu. Poza okresem wakacyjnych pociągów jadących do doliny jest znacznie mniej.

Stacja kolejowa w Foz Tua będzie dobrym punktem na początek zwiedzania tego regionu. Jednak, jeśli chcemy zwiedzać na piechotę, to liczba miejsc, które zobaczymy, będzie ograniczona. Możemy zobaczyć z bliska zaporę wodną, o której wspomniałam w artykule. Nieopodal przebiega także liniowy szlak PR3 CRZ Trilho de Foz-Tua, o długości 3,5km. Może być ciekawą opcją bez samochodu.

Tuż przy stacji kolejowej utworzono także centrum interpretacyjne doliny rzeki Tua (Centro Interpretativo do Vale do Tua). Odwiedzając je, dowiemy się więcej na temat utworzonego w tym regionie rezerwatu przyrody. Istnieje również opcja zamówienia taksówki, która podwiezie nas w inne części rezerwatu.