Sortelha: średniowieczna wioska w środkowej Portugalii

Jest takie miejsce w Portugalii, w którym można mieć wrażenie, że czas się zatrzymał. Wąskie uliczki miasta nadają mu wyjątkowy charakter, a kamienne domy otoczone pierścieniem murów przeniosą nas do epoki średniowiecza. Jeśli jesteście pasjonatami historii lub wielbicielami pięknych fotogenicznych miejsc, to bez wątpienia zwiedzenie miasteczka Sortelha okaże się wspaniałym pomysłem.

Gdzie leży Sortelha?
Aldeias Históricas de Portugal
Historia wioski Sortelha
Co zobaczyć w Sortelha?
- Zamek w Sortelha
- Starówka z zabudowaniami z XVI wieku
- Wieża zegarowa o zachodzie słońca
- Kamienne amfory
- Hotel Águas Radium
Legenda o wiecznym pocałunku

Gdzie leży Sortelha?

Dawno nie odwiedziłam średniowiecznego miasteczka owianego taką mgiełką tajemniczości jak Sortelha. Możliwe, że miał na to wpływ fakt, iż przechadzałam się po krętych i wąskich uliczkach głównie w blasku księżyca. W zeszłym roku postanowiłam spędzić w tym miasteczku, choć dla poprawności politycznej powinnam napisać w tej wiosce, kilka dni. Dzięki temu mogłam poznać jeszcze lepiej region Beira Alta.

Sortelha znajduje się w dystrykcie Guarda. Administracyjnie należy do powiatu Sabugal. Z Porto do pokonania będziemy mieć odległość około 250 km. Najszybciej dotrzemy tam korzystając z sieci płatnych autostrad A1, A25 oraz A23. Do samego miasteczka Sortelha dojedziemy drogą krajową N233. Droga nie powinna nam zająć więcej niż 2h40min. Jeżeli w trakcie pobytu w tym miejscu będziemy chcieć odwiedzić Hiszpanię, to granica między dwoma państwami leży w odległości 40km.

Sortelha zaliczana jest do programu Aldeias Históricas de Portugal. Istnieje kilka teorii odnoszących się do pochodzenia nazwy tego miasteczka. Jedna z nich mówi o hiszpańskim słowie sortija, które oznacza pierścień. Inna zaś odnosi się do portugalskiego słowa sorte, czyli szczęście.

Aldeias Históricas de Portugal

W 1991 roku portugalski rząd postanowił utworzyć program mający na celu ochronę ważnych ze względów historycznych wiosek. Nazwano go Rede de Aldeias Históricas de Portugal. Większość z nich znajduje się w środkowo-wschodniej części Portugalii. Obecnie w skład sieci Historycznych Portugalskich Wiosek wchodzi 12 miejsc położonych w regionie Beira Interior. Na liście znajdziemy Almeida, Belmonte, Castelo Mendo, Castelo Novo, Castelo Rodrigo, Idanha-a-Velha, Linhares da Beira, Marialva, Monsanto, Piódão, Sortelha oraz Trancoso.

Większość miasteczek zaliczanych do sieci Aldeias Históricas de Portugal powstała jeszcze przed utworzeniem Królestwa Portugalii. Ze względu na strategiczne położenie blisko granicy z Hiszpanią miejsca te odgrywały ważną rolę w obronie kraju. W każdej z miejscowości oprócz kamiennych łupkowych i granitowych domów znajdziemy dumnie górujący zamek. Jedynym wyjątkiem jest miejscowość Piódão.

Aby przyciągnąć do tego regionu miłośników trekkingu, utworzono duży okrężny szlak Grande Rota 22. Dla śmiałków do pokonania czeka blisko 600km, biegnących przez urokliwe tereny regionu Beiras. Oprócz tego, istnieje także wiele mniejszych tras, które możemy przemierzyć w pobliżu wskazanych wcześniej lokalizacji. Określa się je mianem Pequena Rota (PR). Przez samo centrum starówki Sortelha przebiega szlak PR 7 Caminho Histórico de Sortelha.

Historia wioski Sortelha

Historia wioski Sortelha sięga XIII wieku. Król D. Sancho II w 1228 roku podpisał akt nadania praw miejskich dla tej społeczności. Jednak już jego dziadek, D. Sancho I, jeszcze w XII wieku zdecydował o wzniesieniu fortyfikacji w tym miejscu. Miało na to wpływ strategiczne położenie Sortelha przy ówczesnej granicy Królestwa Portugalii. W rezultacie do dziś możemy podziwiać ruiny zamku, które wznoszą się na wysokości ponad 760 metrów n.p.m.

Zgodnie z postanowieniami traktatu z Alcanizes, podpisanego w 1297 roku, granicę z Hiszpanią przesunięto bardziej na wschód. Z tego powodu zamek w Sortelha przestał pełnić swoją główną funkcję obronną. Coraz więcej osób zaczęło zasiedlać wioskę. Tereny w interiorze na nowe miejsce do życia wybrało wielu mieszkańców regionu Minho.

Król D. Manuel I, aby wyróżnić wioskę, ponownie nadał jej prawa miejskie w 1510 roku. Wierzono, iż miało stać się to zachętą dla nowych mieszkańców do przybywania i osiedlenia się w Sortelha. Większe zaludnienie tego terenu pociągało za sobą rozwój ekonomiczny miasteczka w interiorze.

Starą część miasta, w której znajdziemy kamienne domy pochodzące jeszcze z XV i XVI wieku, otoczono murem obronnym. Nad bramą wejściową prowadzącą na dziedziniec zamku umieszczono herb królewski, na którym znajdują się sfery armilarne. W pobliżu wzniesiono także kamienny pręgierz (pelourinho).

Co zobaczyć w Sortelha?

Zamek w Sortelha

Zbliżając się do miasteczka Sortelha już z daleka będziemy mogli zobaczyć ruiny zamku. Góruje on bowiem na wzgórzu, na którym wzniesiono zabudowania składające się na jedną z 12 wiosek należących do sieci Aldeias Históricas de Portugal.

Zamek wzniesiono w XII wieku, a wraz z upływem czasu przebudowywano go kilkakrotnie. Jednym z ważniejszych elementów wchodzących w jego skład jest wieża obronna. Mogę się domyślić jak wspaniały widok się z niej rozciąga. Jednak na chwilę obecną wejście na nią jest niedostępne, brakuje bowiem schodów, które by to umożliwiły. Możemy za to wspiąć się na mury zamku. Rozciąga się z nich panoramiczny widok na okolicę oraz starówkę z zabytkowymi domami. Zobaczymy góry okalające dookoła miasteczko Sortelha.

Przy zamku znajdziemy bardzo interesującą małą bramę zwaną porta de traição, czyli brama zdrajców. Jeśli tajemnicze przejście zostało odkryte przez najeźdźców stanowiło jeden ze sposobów na dostanie się do środka bez wzbudzania podejrzeń.

Nad głównym wejściem prowadzącym na dziedziniec wznoszą się pozostałości balkonu z otworami w podłodze. W razie najazdu nieprzyjaciela broniący dostępu na zamek mogli korzystać niepostrzeżenie z tego elementu obronnego. Często przez otwór zrzucano kamienie bądź wylewano gorącą oliwę na wrogów. Po portugalsku otwory te noszą nazwę matacães.

Na terenie zamku znajdziemy także dobrze zachowane pozostałości po dawnej cysternie. Magazynowano w niej wodę pitną, która w razie najazdu na wioskę zaopatrywała w nią jej mieszkańców.

Zobacz koniecznie moje wideo ze spaceru po Sortelha

Starówka z zabudowaniami z XVI wieku

Spacer po wąskich uliczkach miasteczka Sortelha będzie dla nas lekcją historii. Po drodze zobaczymy kamienne, niskie domy reprezentujące architekturę typową dla XV i XVI wieku. Stara część miasta otoczona pierścieniem murów zachowała praktycznie niezmieniony wygląd od czasów średniowiecza. Mieszkańcy miasteczka zaczęli przenosić się poza kamienne mury miasta ze względu na mniej spadzisty teren oraz żyźniejszą ziemię. Dzięki temu średniowieczne domy ominęły zmiany w architekturze, które przyniosły kolejne wieki.

Praktycznie większość kamiennych domów wewnątrz murów miasteczka jest obecnie niezamieszkana. Spotkamy się za to z możliwością wynajęcia pokoi lub całych domków i spędzenia nocy wewnątrz zabytkowej części miasta.

Tuż po przejściu przez główną bramę Porta da Vila znajduje się skwer Largo do Corro. Rośnie przy nim ogromne zabytkowe drzewo. Udając się wąską uliczką Rua da Fonte znajdziemy dom z oknami w stylu manuelińskim. Stanowią one idealny przykład XVI wiecznej portugalskiej architektury. Do domu prowadzą kamienne schody o wysokich stopniach. Aby ułatwić wspinaczkę po nich do ściany przypięto żelazne łańcuchy. Ten sam dom posiada jeszcze jeden ciekawy element: zegar słoneczny wyrzeźbiony w ścianie.

Nieopodal głównej bramy prowadzącej na zamek znajdziemy kamienny pręgierz (pelourinho). Wzniesiono go w 1510 roku z polecenia króla D. Manuela I. Po drugiej stronie placu natomiast znajduje się dawny budynek urzędu miasta i zarazem więzienia, znany jako Casa da Câmara oraz mały ogród zwany Jardim do Anel. Zdecydowanie nadaje on kolorytu staremu miastu, w którym dominują domy z kamienia.

Na uwagę w miasteczku zasługuje także dom z napisami w języku arabskim. Jest on znany jako Casa Árabe. Znajdziemy go tuż nieopodal innej bramy prowadzącej do miasta (Porta Falsa). Wybudowano go najprawdopodobniej w XIV wieku, a nad drzwiami wejściowymi przeczytamy napis wyryty w kamieniu: Jhvs Ave Maria.

Wieża zegarowa o zachodzie słońca

Poza murami starego miasta, w jego nowszej części znajduje się wieża zegarowa. W 1973 roku wzniósł ją mieszkaniec sąsiedniego miasteczka Quarta Feira Joaquim Reis, znany jako Joaquim Pedreiro. Wieżę wybudowano na ogromnych głazach znajdujących się nieopodal starej części miasta. Aby na nią wejść będziemy musieli pokonać schodki wyrzeźbione w granicie.

Wieża ma wysokość 7,70 metrów i zbudowano ją na planie kwadratu o boku 2,80 metrów. Rozciąga się z niej wspaniały widok na całą okolicę, nie tylko na stare miasto oraz zamek.

Polecam bardzo serdecznie wybrać się w to miejsce szczególnie o zachodzie słońca. W pogodne dni uda nam się zobaczyć słońce skrywające się za najwyższym pasmem górskim Portugalii kontynentalnej, czyli Serra da Estrela.

Wpadłam na pomysł, aby na wieżę zabrać ze mną lokalne wino musujące. Dzień wcześniej odwiedziłam znajdującą się nieopodal miasteczka winnicę Quinta dos Termos. Zabrałam więc butelkę wytrawnego musiaka, dwa kieliszki oraz ciasteczka kupione w lokalnym sklepie. Był to strzał w dziesiątkę. Jeszcze nigdy nie degustowałam wina w miejscu z tak zapierającym dech w piersiach widokiem. Przynajmniej dla mnie.

Zostałam na wieży kilka godzin, aby poobserwować niebo. Miejsce to nadaje się do tego idealnie, bo poza wioską nie ma praktycznie żadnego innego źródła oświetlenia w pobliżu. Można więc obserwować gwieździste niebo i cieszyć się ciszą przerywaną jedynie dźwiękiem wybijania godzin zegara.

Ver esta publicação no Instagram

Uma publicação partilhada por Ania Santos (@portogalense_blog)

Kamienne amfory

Przy wjeździe do miasteczka Sortelha od strony Quarta Feira na głazach znajdziemy bardzo interesujące rzeźby. Przedstawiają trzy amfory, których można było używać do starzenia wina. Dwie z nich są większe, jedna natomiast jest zdecydowanie mniejsza. Dużą amforę obklejono kawałkami płytek oraz ceramiki. Stąd znajdziemy na niej ciekawą mozaikę, która pięknie błyszczy w promieniach słońca. Tym samym przyciąga wzrok przejeżdżających samochodem pasażerów.

Dwie pozostałe amfory wykonano z kamieni. Można zauważyć, że jedna z nich jest zdecydowanie mniejsza niż pozostałe. Posiada także dwie linie mozaiki, które przeplatają się z kamiennymi elementami. Znalazłam w mediach społecznościowych informację, że rzeźby przedstawiają rodzinę: ojca, matkę oraz dziecko. Faktycznie, mała amfora łączy w sobie elementy każdej z dużych, więc może odnosić się metafory dziecka. W pobliżu rzeźb znajduje się także źródełko.

Hotel Águas Radium

W odległości mniej więcej 5km od miasteczka Sortelha znajdziemy bardzo interesujące miejsce. Z daleka przypomina opuszczony zamek ze swoimi wielkimi oknami z granitu. Nic jednak bardziej mylnego. To ruiny dawnego hotelu termalnego Águas Radium leżącego u podnóża góry Serra da Pena.

Hotel zyskał ogromną sławę za sprawą radioaktywnej wody termalnej, którą leczono różne schorzenia wśród kuracjuszy. Cudowną wodę butelkowano oraz sprzedawano w litrowych butelkach także poza hotelem.

Schyłek Hotelu Águas Radium przypada na początek lat czterdziestych. Udokumentowana szkodliwość radu wpłynęła na zmniejszenie popytu na leczenie radioaktywną wodą. Stąd też do hotelu oraz term zaczęło przyjeżdżać coraz mniej gości, aż w końcu go zamknięto. Budynek zaś popadł w ruinę oraz padł ofiarą kradzieży mebli, wyposażenia, a nawet rur.

Więcej na temat tego miejsca możecie przeczytać w artykule, który napisałam o Hotelu Águas Radium w zeszłym roku.

Legenda o wiecznym pocałunku

Jak na każdy portugalski zamek przystało, nie mogło zabraknąć legendy związanej z tym miejscem, powielanej przez mieszkańców. Dotyczy ona zakazanej miłości między córką lokalnego alkada, a mauretańskim księciem.

Jak głosi legenda oddziały Maurów najechały na miasteczko i zajęły zamek. Jednak pewnego dnia dowodzący najeźdźcami książę zobaczył piękną dziewczynę. Z miejsca się w niej zakochał i rozpoczął działania, aby dziewczyna odwzajemniła jego uczucia. Tak też się wkrótce stało.

Młodzi zakochani spotykali się potajemnie pod osłoną nocy. Wiedzieli bowiem, że ich związek nie miał racji bytu. Nikt w miasteczku nie pozwoliłby im oficjalnie być ze sobą. Zakochani wpadli jednak na pomysł, aby wspólnie uciec i osiedlić się gdzieś, gdzie nikt by ich nie znał. Książę postanowił, że w dniu, kiedy znikną, oddziały mauretańskie wycofają się z oblężenia miasteczka i także opuszczą jego tereny.

Jednak młodzi nie przewidzieli, że ich tajemnicę poznała matka dziewczyny. Żona alkada znana była z posiadania nadprzyrodzonych zdolności i uprawiania magii. Nie pochwalała zachowania dziewczyny i postanowiła uniemożliwić młodym ucieczkę.

W noc, którą młodzi zaplanowali opuszczenie miasteczka Sortelha, kobieta bacznie obserwowała wzgórze przy zamku. Zobaczyła schodzącą ostrożnie po usłanym kamieniami zboczu córkę. W momencie, kiedy młodzi kochankowie pocałowali się na przywitanie, kobieta rzuciła na nich czar. Z miejsca młodzi zamienili się w dwa ogromne głazy, które do chwili obecnej można zobaczyć na wzgórzu tuż przy zamku. Głazy te stykają się ze sobą i przypominają usta obojga kochanków, których połączył wieczny pocałunek. Stąd noszą one nazwę os penedos de beijo eterno, czyli głazy wiecznego pocałunku.

Jak podaje legenda, po zniknięciu księcia oddziały Maurów wycofały się z miasteczka i wróciły do swojego kraju.