100 ciekawostek o Portugalii, cz.2

W dzisiejszym artykule kontynuacja poprzedniego wpisu dotycząca 100 ciekawostek o Portugalii. Przed nami kolejne 50 rzeczy, które mogą powiększyć wiedzę na temat głównie północnej, ale też środkowej części tego kraju.

Z okazji tego specjalnego momentu na stronie postanowiłam także zaktualizować zakładkę O mnie. Nie zapomnijcie więc zajrzeć i tam!

• Ciekawostki przyrodnicze
• Dania, które warto spróbować w środkowej i północnej Portugalii
• Ciekawostki ze świata sportu
• Zabytki, które trzeba zobaczyć będąc na północy
• Co mnie zaskoczyło w Portugalii?

Ciekawostki przyrodnicze

1. W Portugalii istnieje tylko jeden Park Narodowy. Jest nim leżący na granicy z hiszpańską Galicją Peneda-Gerês.
2. Pierwsze centrum edukacji na temat ochrony środowiska w Portugalii otwarto w Parku Biologicznym w Vila Nova de Gaia w 1983 roku.
3. W północnej Portugalii pada też śnieg, szczególnie w wyższych partach gór. Co roku Portugalczycy udają się do pasma górskiego Serra da Estrela, na którym funkcjonują wyciągi narciarskie.
4. Najwyższy szczyt Portugalii kontynentalnej nosi nazwę Torre. Znajduje się w paśmie górskim Serra da Estrela i ma wysokość 1993 metrów n.p.m.
5. Pedras parideiras (dosłownie „kamienie rodzące kamienie”) to fenomen geologiczny zaobserwowany w Geoparku Arouca. Jest to unikat na skalę światową, który w Europie występuje tylko w Portugalii.
6. Na liście obejmującej Światową Sieć Geoparków UNESCO znalazło się 5 miejsc w Portugalii. Aż 3 z nich znajdują się w północnej i środkowej części kraju. Należą do nich: Geopark Arouca, Geopark Estrela oraz Geopark Terras de Cavaleiros.
7. W Portugalii istniały kopalnie różnych metali. Najstarsze, eksploatowane już za czasów rzymskich, obfitowały w złoto, srebro, miedź oraz żelazo. W północnej Portugalii najsłynniejsze kopalnie złota znajdowały się w Valongo, Paredes, Vila Pouca de Aguiar oraz Boticas.
8. W regionie Arouca oraz w paśmie górskim Marão wydobywano złoża wolframu, którymi handlowano w czasie drugiej wojny światowej. Portugalia jako kraj oficjalnie neutralny sprzedawała surowiec używany do produkcji broni zarówno nazistom, jak i aliantom.
9. Na północy i w centralnej Portugalii znajdziemy 5 obszarów chronionego krajobrazu (parques naturais). Należą do nich Alvão, Montesinho, Douro Internacional, Litoral Norte oraz Serra da Estrela.
10. Na ogólnokrajową listę rezerwatów przyrody (reservas naturais) wpisano Dunas de São Jacinto i Serra da Malcata.

Dania, które warto spróbować w środkowej i północnej Portugalii

1. Arroz de Míscaros – ryż w sosie z zieleniatkami. Danie sezonowe dostępne głównie jesienią. Charakterystyczne szczególnie w okolicach miasta Viseu oraz regionie Beira Interior.
2. Bacalhau à Braga – smażony, a następnie pieczony dorsz, oblany sosem z kawałkami cebuli i papryki, podany w towarzystwie okrągłych i grubych frytek.
3. Feijoada à transmontana – gotowana biała lub czerwona fasola wraz z kawałkami mięsa wieprzowego (np. ucha czy ryjka) oraz portugalskimi enchidos, czyli różnymi rodzajami kiełbas i kaszanki. Sos najczęściej zawiera marchewkę, pomidory lub różne rodzaje kapusty. Podawana z gotowanym lub pieczonym białym ryżem.
4. Cabidela lub arroz de cabidela – ryż gotowany wraz z kawałkami kurczaka, duszony w krwi z kurczaka z dużą dozą octu.
5. Arroz de Sarrabulho oraz Rojões à moda do Minho – ex libris miasteczka Ponte de Lima. Ryż gotowany w krwi wieprzowej, podawany w towarzystwie kawałków wieprzowiny, wołowiny oraz drobiu. Zazwyczaj serwowany jest wraz z drugim daniem z Minho jakim są rojões. Mowa o kawałkach duszonej wieprzowiny podawanych bez kości, ale z odrobiną naturalnego tłuszczu, które serwuje się wraz z odrobiną wątróbki, ziemniakami, obtoczonymi w mące smażonymi jelitami oraz smażoną krwią wymieszaną z mąką. Brzmi niezbyt ciekawie, ale smakuje obłędnie. Warto się więc przemóc i spróbować tej mieszanki.
6. Francesinha – tego specyficznego dania z Porto nie trzeba nikomu przedstawiać. Polecam zawsze spróbować w kilku różnych miejscach, szczególnie tych specjalizujących się w serwowaniu tej bomby kalorycznej.
7. Ser Serra da Estrela – jeden z najbardziej popularnych serów z mleka owczego, z którego słynie region Serra da Estrela. Warty spróbowania, możemy go podawać w towarzystwie Porto Ruby bądź Vintage.
8. Ovos moles – tradycyjne ciasteczka z Aveiro. Z zewnątrz okala je warstwa ciasta zbliżonego swoją strukturą do opłatka, wewnątrz natomiast wypełnione są kremem z żółtek wraz z cukrem. Najlepiej kupować je w ciastkarniach specjalizujących się w ich wytwarzaniu.
9. Pão de ló de Ovar – biszkopt z miasteczka Ovar. Różni się od tego, który można dostać na terenie całego kraju, gdyż jego część jest wypełniona kremem z żółtek. Nie należy do suchych biszkoptów, ale do tych wilgotnych, rozpływających się w ustach.
10. Jesuítas oraz limonetes z Santo Tirso – tradycyjne ciasteczka z miasteczka Santo Tirso niedaleko Porto. Choć jesuítas można spotkać na terenie całego kraju, te z Santo Tirso są cienkie. Warstwy ciasta francuskiego przełożono specjalnym kremem, a całość polano cieniutką bezą. W przypadku limonetes wierzch każdej z babeczek zdobi warstwa bezy oraz krzyż z pasków z ciasta francuskiego. W środku wypełniona jest tym samym kremem, który znajduje się w jesuítas.

Ciekawostki ze świata sportu

1. Pochodząca z Porto Rosa Mota podczas Igrzysk Olimpijskich w Seulu w 1988 roku zdobyła złoty medal w Maratonie. Przez wielu jest uznawana za najlepszą biegaczkę dwudziestego wieku.
2. Podczas tegorocznych Igrzysk Olimpijskich w Tokio brązowy medal w kajakarstwie mężczyzn na 100 metrów zdobył Fernando Pimenta. Pochodzący z Ponte de Lima sportowiec w Londynie zdobył srebro olimpijskie w dwójce kajakarskiej na 1000 metrów wraz z pochodzącym z Bragi Emanuelem Silvą.
3. Urodzona w Novelas niedaleko Penafiel Fernanda Ribeiro w 1996 roku zdobyła złoty medal na Igrzyskach Olimpijskich w Atlancie w biegu na 10 000 metrów. Czetry lata później z Sydney przywiozła brązowy medal na tym samym dystansie.
4. Ricardinho, czyli Ricardo Filipe da Silva Duarte Braga, to pochodzący z Gondomar zawodnik futsalu. Jako jedyny Portuglczyk zdobył aż sześciokrotnie tytuł Najlepszego Zawodnika Futsalu na Świecie.
5. Z Vila Nova de Gaia pochodzi natomiast inna portugalska olimpijka Vanessa de Sousa Fernandes. W konkurencji triatlonu zdobyła na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie w 2008 roku srebrny medal w tej konkurencji. W latach poprzedzających Olimpiadę zyskała także tytuł Mistrzyni Świata oraz Mistrzyni Europy w triatlonie.
6. Firma Nelo z Vila do Conde to jedna z najbardziej prestiżowych marek produkujących kajaki oraz kanadyjki na świecie. Użytkownicy kajaków tej firmy biorą udział w najważniejszych zawodach takich jak Igrzyska Olimpijskie czy Mistrzostwa Świata. Z kajakiem tej portugalskiej firmy ekipa polskich kajakarek zdobyła w tym roku medale na IO w Tokio.
7. W Portugalii znajduje się największa w Europie fabryka rowerów. Mowa o firmie RTE w Vila Nova de Gaia. W Aveiro natomiast znajduje się największa fabryka produkująca koła do rowerów w Europie.
8. Futebol Clube do Porto, czyli FC Porto, to najbardziej utytułowany na arenie międzynarodowej portugalski klub piłkarski. Klub zdobył między innymi dwukrotnie Puchar Interkontynentalny, wygrał dwukrotnie Ligę Mistrzów UEFA oraz Ligę Narodów UEFA, jak również zdobył Superpuchar UEFA.
9. W składzie FC Porto grali także Polacy. Do najbardziej cenionych piłkarzy, którzy zasilili skład tej drużyny w Porto zalicza się Józefa Młynarczyka, Andrzeja Woźniaka oraz Grzegorza Mielcarskiego.
10. Początki innego klubu piłkarskiego z Porto, Boavista Futebol Clube, wiążą się także z przedsiębiorcą i producentem wina Porto. Klub powstał bowiem z inicjatywy mieszkańców oraz pracowników fabryki tekstylnej Graham’s, która prosperowała w dzielnicy Boavista na początku dwudziestego wieku. Rodzina Graham’s w późniejszym czasie sfinansowała również budowę pierwszego stadionu Bessa należącego do klubu.

    

Zabytki, które trzeba zobaczyć będąc na północy

1. Dworzec kolejowy São Bento w Porto – miejsce obowiązkowe na mapie Porto. W jego atrium zobaczymy piękną kolekcję płytek azulejo autorstwa Jorge Colaço. Ukazują one najważniejsze wydarzenia z historii Portugalii oraz zwyczaje mieszkańców północnej części kraju.
2. Sanktuarium Bom Jesus do Monte w Bradze – jedno z najpiękniejszych sanktuariów na północy. Zwieńcza szczyt góry Monte Espinho, a chcąc dostać się do sanktuarium na piechotę do pokonania będziemy mieć aż 573 schody! Od 2019 roku miejsce to zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
3. Spichlerze w Lindoso – na północy nie brakuje tych kamiennych konstrukcji służących do przechowywania zboża oraz warzyw. Piękne spichlerze znajdziemy w Soajo, ale te w Lindoso są położone tuż obok ruin zamku. Warto więc odwiedzić oba zabytki.
4. Zamek oraz pałac Paço dos Duques de Bragança w Guimarães – dla miłośników historii, ale nie tylko. Ruiny zamku, które możemy podziwiać obecnie, pochodzą z XIII wieku. Jednak zachowały się dokumenty mówiące o istnieniu zamku w tym samym miejscu już w X wieku, jeszcze przed utworzeniem Portugalii. Natomiast w XV wieku w pałacu znajdującym się nieopodal zamku zamieszkiwali pierwsi szlachcice z jednego z najsłynniejszych rodów portugalskich Casa de Bragança. Ród wywodzi się od nieślubnego syna króla D.João I, D. Afonso. Choć pałac, który podziwiamy obecnie został odbudowany w czasach dyktatury Salazara, nie można mu odmówić piękna oraz wielkości.
5. Szlak Rota do Românico – przez całą północną Portugalię przebiega szlak budowli w stylu romańskim. Znajdziemy na liście zarówno zamki, kościoły, klasztory jak i pomniki. Szlak przebiega głównie w dolinach rzek Sousa, Tâmega oraz Douro. Polecam odwiedzić kilka zabytków znajdujących się na liście.
6. Bazylika Santa Luzia w Viana do Castelo – świątynia z pięknym widokiem. Myślę, że w ten oto krótki sposób można opisać to miejsce. Budowę bazyliki rozpoczęto na początku XX wieku. Inspiracją dla projektu była sztuka romańska oraz bizantyjska. Ze szczytu góry Monte Luzia rozciąga się panoramiczny widok na miasto Viana do Castelo oraz estuarium rzeki Lima i ocean.
7. Conímbriga – ruiny miasta rzymskiego niedaleko Coimbry w środkowej Portugalii. Historia miasta sięga już epoki miedzi, jednak jego świetność przypadła na czasy cesarza Augusta (II wiek naszej ery). Warte odwiedzenia ze względu na walory archeologiczne.
8. Uniwersytet w Coimbrze Alta e Sofia– najstarszy uniwersytet w Portugalii utworzony w 1290 roku z rozkazu króla D. Dinisa. Do 1911 roku był jedynym uniwersytetem w Portugalii. Został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2013 roku. W skład kompleksu wchodzi także muzeum narodowe sztuk pięknych Machado de Castro.
9. Torre dos Clérigos w Porto – jeden z głównych symboli Porto. Barokową wieżę oraz kościół Clérigos w drugiej połowie XVIII wieku zaprojektował włoski architekt Nicolau Nasoni. Ze szczytu wieży rozciąga się panoramiczny widok na całą okolicę. Zdecydowanie warto podczas pobytu w Porto choć raz pokonać 225 stopni, aby móc zobaczyć miasto z innej perspektywy.
10. Most Trajana w Chaves – ex libris miasta położonego nad rzeką Tâmega. Budowę mostu ukończono w 104 roku naszej ery, w czasie panowania cesarza Marka Ulpiusza Trajana. Most zachował się do naszych czasów w dobrym stanie, na przestrzeni wieków przeszedł kilka interwencji. Jednak odzwierciedla kunszt budowniczy rzymian.

Co mnie zaskoczyło w Portugalii?

1. Na przystankach autobusowych Portugalczycy ustawiają się zazwyczaj w kolejkę, w której kolejność wejścia do autobusu jest przestrzegana.
2. Często w portugalskich domach na przełomie wiosny i lata goszczą świerszcze. Ich cykanie działa na mieszkańców relaksująco. Można kupić specjalny domek, w którym umieszcza się nowe domowe zwierzątko. Świerszcze sprzedawane są podczas festynów, ale zręczniejsi Portugalczycy złapią je samemu poza miastem na terenach wiejskich.
3. Po skończonym obiedzie na stół w Portugalii trafia filiżanka małej kawy. Nikt nie wybiera o tej porze galão lub meia-de-leite. Te większe rodzaje kawy pite są zazwyczaj o poranku przy okazji śniadania lub na podwieczorek.
4. Północ kraju słynie z tego, że się tu dużo przeklina. Jednak przekleństwa mogą mieć charakter nie tylko pejoratywny, ale wręcz wyrażają w niektórych sytuacjach czułość oraz troskę. Powstał nawet słownik mowy nieformalnej w Porto oraz Minho autorstwa João Carlos Brito.
5. Drugim oficjalnym językiem w Portugalii jest mirandês. Używają go mieszkańcy północno-wschodniej części Trás-os-Montes, tuż przy wschodniej granicy z Hiszpanią. W miasteczku Miranda do Douro nazwy ulic napisane są właśnie w tym języku.
6. Mieszkając na północy kraju jednym z bardzo przydatnych urządzeń w domu jest desumidificador, czyli pochłaniacz wilgoci. Kiedy przychodzi jesień i zima, a wraz z nimi deszcz, wtedy z pomocą przybywa właśnie to urządzenie.
7. Ubiór Portugalczyków na północy w ciągu całego roku można podsumować słowami na cebulkę. Wynika to z różnic w temperaturze o poranku, w ciągu dnia oraz wieczorem. Sama po kilku latach mieszkania tutaj także zaczęłam stosować ich metody.
8. Północna Portugalia to kraina wód termalnych. W każdym dystrykcie istnieją czynne termy oraz uzdrowiska, do których możemy udać się w celach leczniczych lub relaksacyjnych.
9. Posiadając portugalską kartę bankomatową można przeprowadzić wiele transakcji w bankomacie Multibanco. Zapłacimy w nim rachunki, zrobimy przelew oraz doładujemy bilet miesięczny lub telefon. To chyba jeden z najlepszych pomysłów, które ułatwiają życie.
10. W okolicach Porto niedziela to dia da regueifa. Regueifa to rodzaj bagietki produkowanej w miasteczku Valongo. Dużo rodzin kupuje ten specjalny rodzaj pieczywa w niedzielny poranek, który smaruje masłem i konsumuje w towarzystwie kawy lub soku. Jestem ogromnym miłośnikiem regueify i czasem zdarzy mi się kupić ją już w sobotę, a jej smakowi wprost nie mogę się oprzeć.

Źródła:

Visit Portugal, Geoparques, https://www.visitportugal.com/pt-pt/content/geoparques

Futbolowo.pl, Polacy w FC Porto, http://fc-porto.futbolowo.pl/menu,12,14,polacy-w-fc-porto.html  

Público, Costa L.O. (2001), No princípio eram os Boavista Footballers…, https://www.publico.pt/2001/05/28/jornal/no-principio-eram-os-boavista-footballers-158226

Mais Futebol, Caetano F. (2003), Boavista, 100 anos: no princípio eram os «footballers»,

https://maisfutebol.iol.pt/geral/31-07-2003/boavista-100-anos-no-principio-eram-os-footballers

Bom Jesus, Escadório, https://bomjesus.pt/bom-jesus/escadorio/

Paço dos Duques, https://pacodosduques.gov.pt/

Visit Portugal, Basílica de Santa Luzia, https://www.visitportugal.com/pt-pt/content/basilica-de-santa-luzia

ICNF, Áreas Protegidas, http://www2.icnf.pt/portal/ap

Roteiro de Minas, Rota Romana do Ouro no Norte de Portugal, http://www.roteirodeminas.pt/route.aspx?v=7eeb9bd2-7596-4f26-948d-9983efbf4c1d

Visit Portugal, Ruínas de Conímbriga,   https://www.visitportugal.com/pt-pt/NR/exeres/92C41078-FE3B-4D1E-95F6-689528EAA9DE

Património Cultural, Ponte romana e as duas colunas comemorativas nela colocadas, do tempo dos imperadores Vespasiano e Trajano, http://www.monumentos.gov.pt/site/app_pagesuser/sipa.aspx?id=3668

UNESCO Potugal, Universidade de Coimbra, https://unescoportugal.mne.gov.pt/pt/temas/proteger-o-nosso-patrimonio-e-promover-a-criatividade/patrimonio-mundial-em-portugal/universidade-de-coimbra

Torre dos Clerigos, Torre, museu, igreja,  http://www.torredosclerigos.pt/pt/historia-e-arquitetura/torre-museu-da-irmandade-igreja/