115 lat księgarni Livraria Lello & Irmão w Porto

Obchodzimy dzisiaj Światowy Dzień Książki. Z tej okazji postanowiłam przybliżyć Wam historię najsłynniejszej księgarni w Porto. W 2008 roku została uznana za trzecią najładniejszą księgarnię na świecie według gazety The Guardian. Mowa oczywiście o Livraria Lello & Irmão, która w styczniu 2021 roku obchodziła swoje 115 urodziny.

Historia spółki dwóch braci
Sztuka na ścianach najpiękniejszej księgarni w Porto
Ex Libris Lello: unikalne schody i wspaniały witraż
Livraria Lello jednak nie jest miejscem inspiracji historii Harrego Pottera?

Historia spółki dwóch braci

Historia najsłynniejszej księgarni w Portugalii zaczyna się w latach osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku. W 1881 roku José Lello, wielki miłośnik książek, postanawia otworzyć swoja własną księgarnię przy ulicy Rua de Almada 18-20 w Porto. Jego marzeniem jest nie tylko sprzedawać książki, ale również je wydawać. Do interesu zaprasza swojego brata Antónia, z którym zakłada spółkę.

W 1894 roku José Lello kupuje nieruchomość przy obecnej ulicy Rua das Carmelitas 144. Jest to księgarnia założona przez nieżyjącego już wtedy Francuza Ernesto Chardrona. Znajduje się ona zaledwie kilka ulic dalej od ówczesnej księgarni należącej do braci. Nowy nabytek przechodzi gruntowną przebudowę pod okiem inżyniera Francisco Xaviera Estevesa. Trwa ona kilka lat, aż wreszcie księgarnia w nowej odsłonie zostaje otwarta 13 stycznia 1906 roku.

Zdjęcie zrobione w 2015 roku, jeszcze przed renowacją fasady księgarni.

Inauguracja księgarni noszącej teraz nazwę Lello & Irmão okazuje się być wielkim wydarzeniem towarzyskim w Porto. Wśród zaproszonych na otwarcie gości znaleźli się pisarze, politycy oraz wpływowi kupcy i przedsiębiorcy z Cidade Invicta. Większość z nich można utożsamiać z ruchem republikańskim jaki działał w Porto. W styczniowe popołudnie 1906 roku księgarnię odwiedzili między innymi pisarze Júlio Brandão oraz Guerra Junqueiro. O księgarni rozpisywały się także ówczesne gazety. Okrzyknięto ją mianem świątyni literatury, która powstała w Portugalii.

Obecnie w księgarni znajduje się egzemplarz Livro D´Ouro. Jej nazwę można tłumaczyć jako Złota Księga. Sławne osobistości odwiedzające to wyjątkowe miejsce w Porto składają w niej dedykacje. Na kartach tej wyjątkowej księgi gości można więc znaleźć podpisy Abela Bothelho, Augustiny Bessa-Luís, Suzy Menkes, Eduardo Lourenço czy Harrisona Forda.

Sztuka na ścianach najpiękniejszej księgarni w Porto

Księgarnia Lello zwraca na siebie uwagę już z daleka. Budynek znajdujący się przy Rua das Carmelitas 144 wyróżnia się znacznie wśród innych kamienic w sąsiedztwie. To za sprawą neogotyckiej fasady, na której znajdują się dwa kolorowe panele autorstwa José Bielmana. Symbolizują one Naukę oraz Sztukę.

Nad wejściem do księgarni widnieje w dalszym ciągu napis „Livraria Chardron” czyli Księgarnia Chardron. Bracia Lello zdecydowali się pozostawić starą nazwę księgarni, gdyż poprzedni właściciel był wydawcą słynnych portugalskich pisarzy Camillo Castelo Branco oraz Eça de Queiroz. Do dnia dzisiejszego zachowała się korespondencja prowadzona pomiędzy drugim wymienionym pisarzem, a ówczesnym właścicielem księgarni Ernesto Chardronem. Jest ona przechowywana w specjalnej sali znajdującej się na pierwszym piętrze księgarni. Nosi ona nazwę Sala Gemma. Przechowywane są w niej największe skarby, które posiada Lello. W Sali Gemma znaleźć można pierwsze edycje niektórych książek wydanych przez księgarnię, egzemplarze podpisane przez autorów oraz rzadkie wydania kolekcjonerskie. Księgarnia zarówno skupuje wartościowe egzemplarze, jak i sprzedaje wyjątkowe edycje zamożnym klientom.

Kiedy wejdziemy do środka księgarni przeniesiemy się do zupełnie innego świata. Oprócz półek uginających się od ciężaru książek ujrzymy kwiatowe drewniane zdobienia. Powinnam jednak sprostować i napisać przypominające drewno zdobienia. Są to bowiem płaskorzeźby wykonane z gipsu, pomalowane farbą imitującą kolorem prawdziwe drewno. Technika ta była bardzo powszechna w stylu secesyjnym (Art Nouveau), który miał ukazać giętką linię oraz motywy kwiatowe. Styl ten dominuje we wnętrzu księgarni i można go zaobserwować w detalach zdobiących regały, schody oraz sufit tego miejsca.

Na półkach książki rozdzielają specyficzne przegrody. Do każdej z nich przyczepiona jest mała trójwymiarowa rzeźba będąca popiersiem jednego z mieszkańców Porto. Zarówno sławnych postaci, jaki i sprzedawców czy zwykłych osób, z którymi możemy minąć się na ulicach miasta. Autorką 400 rzeźb zdobiących księgarnię od 13 stycznia 2018 roku w ramach instalacji artystycznej „O Rosto do Porto” jest rzeźbiarka Ester Monteiro.

Oto jaką piękną grafikę na podstawie mojego zdjęcia wykonała Anna Jagoda Mrożek znana pod nazwą Mirtilo Design. Ja jestem nią oczarowana! Koniecznie zobaczcie więcej jej prac na Instagramie!

Ex Libris Lello: unikalne schody i wspaniały witraż

Bez wątpienia największe wrażenie w środku księgarni wywierają potężne kręte schody. Również w tym przypadku mamy wrażenie, że wykonane są z drewna. Patrząc na nie wydają się być bardzo delikatne, więc nadmiar osób znajdujących się na nich może doprowadzić do upadku. Nic bardziej mylnego. Schody są wykonane z żelbetonu i poradzą sobie świetnie z ciężarem odwiedzających. Według informacji podanej przez samą księgarnię na profilu instagramowym (post z 6.04.2021) była to pierwsza tego typu konstrukcja w Portugalii.

W tym roku, aby podkreślić 115 lat księgarni Lello & Irmão zmieniły one tymczasowo kolor. Z tradycyjnych czerwonych stały się żółto-szare. Kolor ma symbolizować siłę oraz nadzieję na poprawę sytuacji ksiegarzy spowodowaną wybuchem pandemii koronawirusa. Ciekawostką jest to, że aż do 1993 roku schody miały kolor brązowy, a nie czerwony jaki znamy obecnie z fotografii, które można znaleźć w Internecie. Jeśli chcecie na własne oczy zobaczyć księgarnię w tej odsłonie macie czas do końca kwietnia. W maju schody najprawdopodobniej wrócą do swojego poprzedniego koloru.

Jednak schody to nie jedyna niespodzianka, jaka czeka na nas w środku. Budynek księgarni posiada również imponujący witraż zamontowany w swoim suficie. Ma on 8 metrów długości i 3,5 metra szerokości. Jego autorem był holenderski architekt Gerardus Samuel van Krieken, który mieszkał i pracował w Portugalii. Swoją powierzchnią zajmuje 28 metrów kwadratowych i składa się z 55 szklanych paneli.

W centralnym miejscu witrażu pojawia się postać pracującego nad imadłem kowala. Obok niego widnieje napis Decus in Labore, który znaczy Godność w Pracy. Inskrypcja ta stała się hasłem księgarni, a sam element witrażu jej logotypem.

Przy okazji remontu fasady księgarni w 2016 roku wiraż przeszedł gruntowne czyszczenie oraz renowację. Po tej interwencji otrzymał nowy dyskretny element. Potraficie go znaleźć na fotografii? Sama fasada również zyskała intensywniejsze kolory. Najprawdopodobniej odpowiadają one barwom widniejącym na budynku w momencie jego inauguracji w 1906 roku.

Livraria Lello jednak nie jest miejscem inspiracji historii Harrego Pottera?

Przez bardzo długi czas Livraria Lello przyciągała setki, jeśli nie tysiące miłośników serii książek o Harrym Potterze. J.K. Rowling bowiem na początku lat dziewięćdziesiątych mieszkała i pracowała w Porto jako nauczycielka angielskiego. Mówiono, iż wyjątkowe kręte schody znajdujące się w środku księgarni zainspirowały pisarkę do stworzenia ruchomych schodów prowadzących do dormitoriów w Hogwarcie. Na samej księgarni w Porto zaś miała wzorować się księgarnia Esy i Floresy przy ulicy Pokątnej wymyślona przez autorkę.

Lello promowała się przez wiele lat na tym micie. Często organizowano wydarzenia związane z sagą. Na witrynach można było znaleźć odnośniki do tej serii książek. Na regałach przy wejściu do księgarni królowały tomy Harrego Pottera wydane w różnych językach. W sekcji sklepu, w którym kupowano bilety wstępu, sprzedawano wiele gadżetów związanych właśnie z uniwersum Harrego Pottera. Aż do maja 2020 roku.

21 maja 2020 roku J.K. Rowling podzieliła się na swoim Twitterze informacją, iż nigdy nie odwiedziła księgarni Lello w Porto. Co więcej, nie wiedziała również o jej istnieniu. Tym samym obaliła krążący wśród fanów mit dotyczący księgarni.

Tym samym zabrała samej księgarni kurę znoszącą złote jajka. Znaczna część turystów, którzy wyczekiwali czasem godzinami na wejście do środka tej księgarni chciała ją odwiedzić ze względu na Harrego Pottera właśnie. Lello czerpała z tego duże korzyści. O ile jeszcze kilkanaście lat temu wstęp na teren księgarni był bezpłatny, o tyle obecnie należy zakupić bilet wstępu. Na chwilę obecną kosztuje on 5 euro. Oczywiście przy zakupie książki odliczana jest od niej cena biletu wstępu.

Na pocieszenie, J.K. Rowling przyznała, że zdarzyło jej się pisać historie związane z sagą w kawiarni Majestic. Zadeklarowała również, iż kawiarnia mieszcząca się przy ulicy Santa Catarina jest najpiękniejszą, w jakiej przyszło jej pisać książki o Harrym Potterze.

Jeśli będziecie w Porto to polecam Wam odwiedzić to miejsce przynajmniej raz w życiu. Bez wątpienia oryginalny wystrój księgarni czyni ją wyjątkową. Jeśli spodobał Ci się ten artykuł to polecam również przeczytać historię jednego z najpiękniejszych dworców kolejowych w Portugalii.