Jest takie miejsce, które każdy zwolennik regionu Trás-os-Montes powinien odwiedzić. Mowa o górze Monte Farinha, na której szczycie wznosi się najsłynniejsze Sanktuarium Maryjne w tym regionie. Powodów do odwiedzenia szczytu Alto da Nossa Senhora da Graça jest bardzo wiele. Nasze intencje nie muszą być wcale religijne. Jest to bowiem miejsce, które można bez cienia wątpliwości określić mianem historycznego dla całego regionu.
- Dziedzictwo archeologiczne góry Monte Farinha
- Sanktuarium Nossa Senhora da Graça obecnie
- Praktyczne informacje na temat zwiedzania
- Widoki z góry Monte Farinha
- Legendy związane z Monte Farinha
- Wyścig kolarski Volta a Portugal
- Sportowa góra
Dziedzictwo archeologiczne góry Monte Farinha
Monte Farinha jest znana również pod nazwą Monte de Nossa Senhora da Graça lub po prostu Senhora da Graça. Śmiało można powiedzieć, iż jest jedną z najważniejszych gór na północy Portugalii. Liczy 947 metrów wysokości n.p.m., co sprawia, że widok, który z niej się rozciąga jest doskonały. Pierwszy oficjalny dokument, w którym istnieje wzmianka o górze pochodzi z 1115 roku. Dzięki badaniom archeologicznym przeprowadzonym w regionie miasteczka Mondim de Basto wiadomo, że góra była zamieszkiwana znacznie wcześniej. Tereny te były bowiem zaludnione już w epoce żelaza (IV w. przed naszą erą). Świadczą o tym przedmioty znalezione w jednym z grodzisk u podnóży góry (Castro de Crastoeiro).
Na jednym ze zboczy górskich znajduje się także menhir datowany na czasy zamieszkiwania Półwyspu Iberyjskiego przez Celtów. Pedra Alta (taką właśnie nosi nazwę) był najprawdopodobniej miejscem kultu religijnego sprawowanego przez ten lud. Nieopodal menhiru znaleziono również pozostałości po grodzisku Palhaços. Według jednego z archeologów Ilídio de Araújo grodzisko było niegdyś miastem Canínia/Cinínia. Jego świetność przypadła na okres epoki żelaza.
Mieszkańcy Canínia pochodzili najprawdopodobniej z plemienia Tamecanos, które zasłynęło z produkcji broni. Jak głosi jedna z legend stawili oni czoła najazdom rzymian w II wieku przed naszą erą. Najeźdźcami dowodził konsul Decimus Iunius Brutus. Rzymianie chcieli uniknąć otwartego starcia z plemieniem zamieszkującym Monte Farinha. Jednak Tamecanie nie chcieli dobrowolnie oddać złota, które posiadali. Stanęli więc do walki z nieprzyjacielami. Walczyli dzielnie, lecz niestety przegrali. A miasto Canínia zostało zrównane z ziemią. Według tej samej legendy pierwsze Sanktuarium zostało wzniesione na szczycie Monte Farinha z kamieni stanowiących resztki słynnego miasta.
Inne teorie stawiane przez archeologów dotyczą różnych ludów, które upodobały sobie górę Monte Farinha jako miejsce kultów. Oprócz wspomnianych już Celtów, należą do nich także plemiona Fenicjan czy Swebów.
Sanktuarium Nossa Senhora da Graça obecnie
Wraz z chrystianizacją Portugalii słynna góra w okolicy Mondim de Basto stała się miejscem kultu katolickiego. Istnieją wzmianki mówiące o tym, iż pielgrzymi udający się do Santiago de Compostela przybywali już w XVI wieku do Monte Farinha. Ich celem było świętowanie obchodów dnia Św. Jakuba.
Obecnie na szczycie Monte Farinha znajduje się Sanktuarium poświęcone Nossa Senhora da Graça, czyli Matce Bożej Łaskawej. Najprawdopodobniej jest to trzecia świątynia, która została wzniesiona na szczycie tej góry w 1758 roku.
Mały kościół w stylu barokowym został wybudowany z granitu pochodzącego z okolic Mondim de Basto. Posiada wieżę, na którą istnieje możliwość wejścia. Po drodze możemy zobaczyć jeden z dzwonów, umieszczony tuż przy schodach. Z samej wieży zaś rozciąga się wspaniały widok na okolicę.
W skład kompleksu Sanktuarium wchodzą również trzy kapliczki. Znajdują się one na zboczach góry i symbolizują drogę krzyżową. Najniżej położona kapliczka została wzniesiona w 1889 roku. Nazywana jest Kapliczką Narodzin. Znajdziemy w niej odniesienia do stajenki betlejemskiej, w której narodził się Jezus. Drugą z kapliczek wzniesiono w 1933 roku. Nazywana jest Kapliczką Nawiedzenia lub Anioła. Odnosi się ona do odwiedzin, które Maryja złożyła swojej kuzynce św. Elżbiecie. Trzecia, położona najbliżej Sanktuarium kapliczka została wybudowana w 1899 roku. Ukazuje ona moment Zwiastowania Maryi Pannie.
Praktyczne informacje
Sanktuarium w ciągu roku jest bardzo licznie odwiedzane przez pielgrzymów. Szczególnie trzy daty w ciągu roku sprawiają, iż więcej wiernych odwiedza Monte Farinha. Mowa o dniu Wniebowstąpienia Pańskiego (obchodzone jest w ostatnią niedzielę maja) i Św. Jakuba (25 lipca). A także doroczna pielgrzymka wiernych mająca miejsce w pierwszą niedzielę września.
Gdybyście chcieli odwiedzić Sanktuarium jest ono otwarte codziennie w sezonie w godzinach 8:00 – 19:00 z przerwą obiadową między 12:30 i 14:30. Wstęp do Sanktuarium oraz na wieżę jest wolny.
Odległość od Porto na szczyt góry Nossa Senhora da Graça wynosi około 100km. Należy udać się autostradą A4 w kierunku Vila Real. Następnie w miejscowości Amarante zjechać na drogę krajową N210 w kierunku Mondim de Basto. Tuż przed miasteczkiem zaczyna się droga N304, która prowadzi do samego centrum. Stamtąd należy kierować się oznaczeniami, które wiodą na górę Monte Farinha.
Widoki z góry
Niewątpliwie góra Monte Farinha stanowi jeden z najlepszych punktów widokowych w regionie Trás-os-Montes. Jak podaje oficjalna strona miasteczka Mondim de Basto z góry istnieje możliwość zaobserwowania 36 powiatów portugalskich. W przypadku dobrej widoczności można nawet zaobserwować pasma górskie leżące w Hiszpanii. Czy jest to prawda nie byłam w stanie stwierdzić. Jednakże, widok ze szczytu Nossa Senhora da Graça zapiera dech w piersiach.
Bez problemu możemy zaobserwować leżące u podnóży góry miasteczko Mondim de Basto. A także pasmo górskie Serra do Alvão. Na jego terenie znajduje się jeden z najpiękniejszych Parków Krajobrazowych w północnej Portugalii. Dla miłośników przyrody oraz zwiedzania polecam bardzo serdecznie wybrać się na wycieczkę do wspomnianego parku. Można w nim bowiem znaleźć jeden z największych wodospadów w Europie Fisgas do Ermelo. Więcej o tym wodospadzie możecie przeczytać we wpisie dotyczącym szlaku trekkingowego w Parku Krajobrazowym Alvão.
Ze szczytu góry możemy również zobaczyć dolinę rzeki Tâmega zaliczanej do najważniejszych rzek w północnej Portugalii. Rzeka Tâmega ma swój początek w Galicji i jest jednym z dopływów rzeki Douro. Przepływa przez kilka ważnych miast na północy, m.in. Chaves, Cabeceiras de Basto, Celorico de Basto, Mondim de Basto, Ribeira de Pena, Amarante czy Marco de Canaveses.
Legendy związane z Monte Farinha
Góra Monte Farinha jest bez wątpienia miejscem, z którym wiąże się wiele legend. O jednej z nich wspomniałam już przy okazji plemienia Tamecanos. Inna natomiast mówi o pewnym objawieniu.
Pewnego mglistego poranka przypadającego na obchody dnia Św. Jana jeden z pasterzy wypasał bydło w okolicach grodziska Palhaços. Zobaczył nagle dziwnie oślepiające go światło. Jak to często bywa mężczyzna wystraszył się bardzo i zaczął uciekać. Jednak ciekawość wzięła górę i wrócił do miejsca, gdzie ujrzał dziwne zjawisko. Jakież było jego zdziwienie gdy na swojej drodze spotkał piękną i bogatą Maurytankę. Kobieta zawołała pasterza i zachęcała go aby zabrał ze sobą tyle złota, ile będzie chciał. Postawiła jedynie dwa warunki. Pasterz miał zabrać skarby ze sobą i odejść, bez oglądania się za siebie. Oraz nie mógł wspomnieć nikomu o tajemniczym spotkaniu.
Pasterz wypełnił worek, który miał ze sobą, złotem i zaczął zbiegać ze zbocza. W połowie drogi jego ciekawość okazała się silniejsza. Odwrócił się, żeby ponownie spojrzeć na tę piękność, którą spotkał. Kiedy dotrał do domu wbrew złożonej obietnicy zdał relację rodzinie z tego, co mu się przydarzyło. Gdy otworzył worek, aby pokazać złoto, jakże się zdziwił. Zamiast obiecanego złota wyjął bezwartościowy żużel. Do dziś można zaobserwować jego kawałki na całym terenie góry.
Kolejna z legend mówi o kopalni, do której wejście znajduje się na zboczu od strony grodziska Palhaços. Miała być ona wypełniona skarbami. Jednak, aby móc się dostać do środka należało przeczytać od końca Księgę Św. Cypriana. A także nakłuć złotą szpilką ogon węża, który pilnował wejścia do kopalni. Złota szpilka miała za zadanie odczarować piękną księżniczkę, która była uwięziona w postaci węża. Na wybawców księżniczki czekała nagroda: mnóstwo skarbów oraz cielak ze złota ukryty wewnątrz kopalni.
Wyścig kolarski Volta a Portugal
Monte Farinha jest jednym z kluczowych etapów wyścigu kolarskiego Volta a Portugal. Po raz pierwszy odcinek wiodący na sam szczyt został włączony do prestiżowego wyścigu na początku lat 80. Od tamtej pory corocznie kolarze z całego świata muszą mierzyć się z trudnym podjazdem. Miejscami stopień nachylenia drogi wynosi aż 12%! Wjazd na górę Monte Farinha jest uznawany za tzw. prova rainha, czyli królewski odcinek. Liczy on ponad 8km. Na jej szczycie znajduje się meta kończąca zmagania w danym dniu.
Wyścig kolarzy na żywo śledzi liczna widownia. Składają się na nią zarówno mieszkańcy okolicznych miasteczek i wiosek, jak i przyjezdni. Już w przeddzień wyścigu organizowanego zazwyczaj latem widownia zbiera się u podnóża góry i zaczyna świętowanie. Trwa ono całą noc. W ten sposób mieszkańcy mają już zajęte miejsce, z którego przyjdzie im oglądać wyścig.
Do tej pory zorganizowano 81 wyścigi kolarskie w ramach cyklu Volta a Portugal. Odcinek prowadzący na szczyt góry Monte Farinha był uwzględniony niemalże w połowie z nich. Organizatorzy konkursu ze względu na panującą pandemię koronawirusa zdecydowali się przełożyć 82 edycję na sierpień 2021 roku. Czy wydarzenie odbędzie się planowo? Czas pokaże. Jednak zdecydowano się zorganizować edycję specjalną Volta a Portugal 2020. Wyścig przeprowadzono na przełomie września i października. Nie mogło również zabraknąć podjazdu na najsłynniejszą kolarską górę w Portugalii.
Zobacz koniecznie moje wideo z wizyty w Mondim de Basto!
Sportowa góra
Oprócz kolarstwa Monte Farinha jest również mekką dla miłośników innych sportów. Ze względu na swoje położenie oraz wysokość wielu adeptów paralotni wybiera to miejsce do uprawiania sportu ekstremalnego. U podnóża góry działa Klub Paralotników Mondim de Basto. Klub nie tylko zrzesza wielbicieli tego sportu z regionu, ale też prowadzi szkołę. Oferowane są w niej kursy na zdobycie licencji pilota paralotni. Poza tym, po uprzedniej rezerwacji istnieje możliwość odbycia lotu w towarzystwie licencjonowanego pilota. Kto nigdy nie latał, a marzy o przeżyciu nowego doznania może spełnić swoje marzenie właśnie w Trás-os-Montes. Klub organizuje również zawody w lotach na paralotni, których punktem startowym jest właśnie Monte Farinha.
Oprócz sportów ekstremalnych na szczyt góry prowadzi również szlak trekkingowy. Nosi on nazwę MDB PR1 Caminhos da Sra da Graça. Według oficjalnej broszury długość szlaku wynosi prawie 15km, a jego trudność określana jest jako wysoka. Ze względu na walory krajobrazowe oraz miejsca historyczne przez które przebiega szlak, jest on warty polecenia.
Monte Farinha to również miejsce, które przyciąga miłośników motocykli i kolarstwa górskiego.
Źródła:
Volta a Portugal strona oficjalna, https://www.volta-portugal.com/
Walking Portugal, Caminhos da Sra da Graca, http://www.walkingportugal.com/z_distritos_portugal/Vila_Real/Mondim_de_Basto/MDB_pr1_caminhos_da_sra_da_graca_folheto.pdf
Klub Paralotników Mondim de Basto, www.parapentedebasto.com
Municipio Mondim de Basto, Nossa Senhora da Graça, https://visit.mondimdebasto.pt/index.php/o-que-visitar/senhora-da-graca
