Fisgas de Ermelo – ukryta perełka północy

W dzisiejszym artykulę zabiorę Was na wyprawę do Fisgas de Ermelo, jednego z najpiękniejszych naturalnych wodospadów w Północnej Portugalii. Co roku zyskuje on coraz większą popularność wśród Portugalczyków, ale też zagranicznych turystów. Aby poznać w całej okazałości piękno tego niezwykłego miejsca polecam wybrać się na liczący 12,4km szlak trekkingowy.

Na mojej liście szlaków absolutnie niezbędnych do odwiedzenia Fisgas widniały już od zeszłego roku. Sami na pewno też tak macie, że ze względu na pracę i ciągłą gonitwę odkładacie punkty z listy do zrobienia na kiedyś. Moje „kiedyś” nastąpiło pod koniec maja, kiedy to zaczęło się stopniowe już odmrażanie etapów gospodarki związanej z epidemią koronawirusa. A cóż mogłoby być lepszego niż słoneczna pogoda i kontakt z naturą? Wybór szlaku był stosunkowo prosty: chciałam góry, wodospady i miejsce do zanurzenia się na kilka minut w wodzie. Fisgas de Ermelo spełniały wszystkie trzy kryteria, więc nie musiałam więcej się zastanawiać.

Początek szlaku

Szlak zaczyna się i kończy w wiosce Ermelo należącej administracyjnie do powiatu Mondim de Basto w dystrykcie Vila Real. W poprzednim artykule pisałam więcej o samej wiosce, której historia sięga XII wieku. Po dotarciu do wioski Ermelo najlepiej jest zaparkować na głównej ulicy w pobliżu kościoła (nie liczyłabym na parking na jego terenie, gdyż mamy przy bramie informację o możliwości zostawienia tam samochodu w przypadku udania się na celebrację mszy, a nie pozostawienie go na kilka godzin).

Szlak trekkingowy PR3 MDB, o którym mowa ma długość 12,4km i został udostępniony w 2016 roku. Jest to trasa dobrze oznakowana, więc nie ma potrzeby, aby zaopatrzyć się w dodatkowy GPS. Wystarczy zwracać uwagę na oznaczenia i tabliczki, które pojawią się podczas naszej podróży. Kiedy przejdziemy mniej więcej 400 metrów od kościoła pojawi nam się rozwidlenie, przy którym zaczyna się szlak. Charakterystycznym elementem, który spotkamy są tabliczki wykonane z czarnego łupku, na których inni podróżni zostawili dedykacje i podziękowania. Z drugiej strony ogrodzenia znajdują się również tabliczki, na których spisana została historia Ermelo oraz legendy związane z tą wioską.

Już po kilku minutach zapomnimy całkowicie o cywilizacji. Przed nami będzie tylko las oraz niski kamienny mur odgradzający ostatnie pola należące do któregoś z mieszkańców Ermelo. Po kilku minutach dotrzemy do strumyka Ribeira da Fervença, który jest jednym z dopływów rzeki Olo, przepływającej przez Park Krajobrazowy Alvão. Miejsce już urzeknie nas swoim pięknem. W pobliżu można zobaczyć pozostałości po dawnych młynach, będziemy również musieli przekroczyć mostek, aby dostać się na drugą stronę.

Tam znajdziemy tablicę informacyjną z prośbą o poszanowanie terenu, przez który wiedzie szlak. Ciekawym elementem jest rada dopisana ręcznie „tu nie ma wifi, połączenie jest innego rodzaju”. Zgadzam się z tym w 100%. To szansa, aby wyłączyć się na chwilę i docenić nasz kontakt z naturą.

Wspinaczka na szczyt

Kolejnym etapem będzie wspinaczka w kierunku pierwszego z punktów widokowych o nazwie Lomba do Bulhão. Nie jest to zadanie bardzo ekstremalne, choć możemy się przy tym nieco zmęczyć. W przypadku upalnych dni zdecydowanie należy zabrać ze sobą wodę, nakrycie głowy oraz krem z filtrem, gdyż nie zaznamy za dużo cienia na szlaku. Polecam również zabrać ze sobą obuwie na grubszej podeszwie, a nie zwykłe adidadsy. Pamiętajmy, nie idziemy na plażę, ale w góry i nasze bezpieczeństwo powinno być na pierwszym miejscu. Z punktu widokowego zobaczymy już fragment wodospadu oraz ogromne kwarcytowe skały porośnięte charakterystycznymi żółtymi porostami z rodziny Dimelaena oreina. Porosty te występują tylko na terenach, na których brakuje zanieczyszczeń. Jest to więc wspaniała wiadomość, gdyż świadczy o bardzo dobrym stanie samego parku.

Jeden z najlepszych momentu szlaku czeka nas troszkę wyżej, po przejściu około 3 km licząc od początku szlaku. Dojdziemy wtedy do punktu widokowego Alto da Cabeça Grande, z którego rozpościera się niesamowity widok na sam wodospad, ale też na dolinę i góry. Moim zdaniem jest to najładniejsza perspektywa na Fisgas de Ermelo. A dotrzeć tam można jedynie na piechotę, nie ma możliwości dojechać samochodem. Czyste górskie powietrze i lekka bryza wiejąca od strony wodospadu sprawiła, że w momencie zakochałam się w Fisgas!

Wodospady i naturalne baseny

Fisgas de Ermelo są jednym z największych kompleksów wodospadów w Europie, a na pewno największym w Portugalii. Wysokość tego wodospadu w całości wynosi aż 400 metrów! Dla porównania najwyższym wodospadem w Polsce jest Siklawa, a jej wysokość progu wynosi około 70m!

Słowo fisga po portugalsku znaczy proca. Jeśli przyjrzymy się wodom wodospadu, to zdecydowanie przypominają one ładunek, który jest wystrzeliwany z procy. Z drugiej strony możemy również doszukiwać się pochodzenia nazwy od czasownika fisgar, który oznacza „chwytać się czegoś, łapać za coś”. Biorąc pod uwagę, że w przypadku tego wodospadu mówimy o kilku progach skalnych na łącznej wysokości 400 metrów, rzeka dosłownie łapie się skał i prześlizguje między szczelinami. Nazwa wodospadu w tym przypadku jest więc słuszna.

Zarówno wodospady, jak i krajobraz górski są wielką uciechą dla naszych oczu. Ogromne postrzępione kwarcytowe skały przypominają nam o ewolucji i historii jaką przeszła nasza planeta, gdyż liczą około 480 milionów lat. Widok zapiera dech w piersiach i zrobi wrażenie na każdym.

Między poziomami Fisgas de Ermelo uformowały się wspaniałe naturalne baseny, które późną wiosną oraz latem przyciągają spragnionych kąpieli ludzi. Baseny znajdują się na dwóch różnych wysokościach, a każdy z kompleksów ma kilka poziomów.

Piócas de Cima znajduje się bliżej wioski Varzigueto, przez którą również prowadzi szlak. Gdyby ktoś chciał zażyć kąpieli i poleżakować istnieje możliwość zaparkowania samochodu w odległości mniej więcej kilometra i zejście do samych basenów. Piócas de Cima oferują nam kilka poziomów, więc nawet jeśli będzie dosyć tłoczno, uda nam się znaleźć na pewno kącik dla naszych potrzeb. Jeśli jednak będziemy bardzo wybredni to kilka metrów dalej możemy również popływać w rzece Olo już na jednym poziomie. Co prawda bez widoku zjawiskowych wodospadów, ale przynajmniej w ciszy i spokoju.

Z kolei Piócas de Baixo położone są bliżej wioski Ermelo i mam wrażenie, iż są odrobinę mniejsze niż baseny położone na szczycie gór. W tym przypadku będziemy mieli również możliwość zanurzenia się w orzeźwiających wodach rzeki Olo. Woda jest czysta, a dookoła pływają małe rybki. Do tych basenów trafimy wracając już do Ermelo, mniej więcej 2 km przed końcem szlaku.

Varzigueto

Szlak PR3 wiedzie dalej do drugiej górskiej wioski położonej na terenie parku krajobrazowego Alvão. Tym razem mowa o Varzigueto. Jest to wioska, której mieszkańcy utrzymują się głównie z rolnictwa. W trakcie spaceru po wiosce można zauważyć zwierzęta hodowlane, takie jak krowy czy kozy. Choć Varzigueto nie ma aż tak interesującej historii jak Ermelo, to jednak warto przyjrzeć się niesamowitym krajobrazom, które otaczają to miejsce.

Jeśli zgłodnieliście na szlaku, a nie zabraliście wystarczającej ilości jedzenia to możecie również napełnić brzuchy w tej wiosce. Znajdziecie tu bowiem lokal, który serwuje obiady. Ja akurat nie skorzystałam z tej opcji, gdyż na szlak zabrałam swoje zapasy.

Cancela do Miradouro

W Varzigueto przejdziemy na drugą stronę rzeki i czekać nas będzie podróż powrotna do Ermelo. Możemy spodziewać się teraz trochę innej perspektywy na rzekę Olo. Po tej stronie znajduje się parking dla osób, które chcą dotrzeć do basenów Piócas de Cima samochodem. Oczywiście trzeba będzie do nich dojść około kilometra. Na pieszych podróżnych, którzy kontynuują szlak czeka kolejny punkt widokowy Cancela do Miradouro. Zobaczymy panoramę na słynną górę Monte Farinha znaną również pod nazwą Monte da Nossa Senhora da Graça.

Wspinaczka na ten szczyt jest jednym z obowiązkowych etapów dla kolarzy podczas wyścigu Volta a Portugal, który ma miejsce zazwyczaj w sierpniu. Kto choć raz wjechał na tę mającą prawie 950 metrów wysokości górę wie, dlaczego jest to jeden z najtrudniejszych etapów tego wyścigu. Podjazdy w tym przypadku mogą mieć kąt nachylenia sięgający nawet 12%. Przeważnie na samym szczycie tuż obok Sanktuarium Nossa Senhora da Graça znajduje się meta odcinka. Pomyślcie więc, że kolarze na sam koniec dnia po przejechaniu ponad 100km muszą jeszcze wjechać na stromą górę w ogromnym upale. Jest to nie lada wyczyn!

Miradouro do Fojo

Dla tych, którzy nie przepadają za długimi górskimi wędrówkami został stworzony punkt obserwacyjny Fojo. Dotrzeć można do niego samochodem. Z tego punktu widokowego możemy podziwiać jedną z perspektyw wodospadu. Ja osobiście zdecydowanie polecam tę z bliska, ale jak już wspominałam, jeśli ktoś nie ma za dużo czasu, a chce zobaczyć jeden z największych wodospadów w Europie, ten punkt obserwacyjny wydaje się być opcją satysfakcjonującą.

W przyszłości jest w planach poprawa infrastruktury przy punkcie w Fojo. Jak podaje włodarz Mondim de Basto planowane jest utworzenie specjalnej platformy widokowej oraz miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i motocykli przy samym obserwatorium. Prowadzone są również usilne działania, aby Fisgas zostały wpisane na listę UNESCO.

Park Krajobrazowy Serra do Alvão

Fisgas de Ermelo leżą na terenie Parku Krajobrazowego Alvão (Parque Natural do Alvão), który został utworzony w 1983 roku. Powierzchnia parku liczy w całości 7 220 ha, z czego prawie 3 tys ha znajdują się w powiecie Mondim de Basto. Bez wątpienia jest to obszar, który należy chronić ze względu na jego unikalne walory przyrodnicze.

Na terenie parku można zaobserwować wspaniałe okazy drapieżnych ptaków, takich jak orzeł przedni (Aquila chrysaetos), puchacz zwyczajny (Bubo bubo) czy sokół wędrowny (Falco peregrinus). Dla fanów ornitologii na pewno nie ladą gratką może być zobaczenie nagórnika skalnego (Monticola saxatilis), który w Portugalii zaliczany jest do gatunków zagrożonych wyginięciem. W Polsce również jest on okazem trudnym do zlokalizowania.

Oprócz tego, w parku Alvão ma swoje źródło rzeka Olo, która to z resztą dała sławę wodospadom Fisgas de Ermelo. W upalne dni można zanurzyć się w jej krystalicznych i orzeźwiających wodach. Daje ona schronienie takim gatunkom jak chochoł pirenejski (Galemys pyrenaicus), jaszczurka hiszpańska (Lacerta schreiberi), salamandra luzytańska (Chioglossa lusitânica), ważka różnoskrzydła (Anisoptera) oraz rybom z rodzin pstrąga, klenia, karpiowatych i brzan.